61
Placówki Medyczne 2016
równomierne wykorzystywanie poszczególnych źródeł, co wpływa na
zmniejszenie kosztów eksploatacji urządzeń. W systemach gazów roz-
prężanych należy stosować źródła wyprodukowane zgodnie z dyrek-
tywą UE i mające znak bezpieczeństwa CE dla wyrobów medycznych
II klasy. Kompletne systemy wytwarzania powietrza medycznego, agre-
gaty próżniowe, systemy redukcyjne gazów sprężonych są odrębnymi
wyrobami medycznymi, które muszą odpowiadać wymaganiom normy
zharmonizowanej PN-EN ISO 7396-1:2016. Należy zwrócić szcze-
gólną uwagę, że wyprodukowanie źródła zasilającego np. w sprę-
żone powietrze, próżnię czy tlen, wymaga bardzo szczegółowej wiedzy
i fachowości. Zgodnie z zapisami obowiązującego prawa dla wyrobów
medycznych, wytwórca takiego źródła ma obowiązek oceny zgodno-
ści z dyrektywami i normami przy udziale jednostki zewnętrznej, która
potwierdza ją wydaniem odpowiedniej aprobaty CE na konkretny typ
wyrobu. Często dochodzi do nadużyć na rynku, ponieważ firmy posłu-
gujące się aprobatą CE do wykonywania, projektowania i serwisu
systemu rurociągowego gazów medycznych, próbują pod to „podcią-
gać” źródła gazów, które składają z wyrobów różnego przeznaczenia.
Jednocześnie nie mają możliwości i nie potrafią ocenić zgodności niniej-
szego wyrobu, a co więcej nie uczestniczy w tym jednostka zewnętrzna.
Na szczęście, od lutego 2016 r., obowiązuje zmiana ustawy o wyrobach
medycznych, która jasno precyzuje, że komponenty i półprodukty insta-
lacji gazów medycznych są wyrobami medycznymi, zatem każde źródło
powinno być dostarczone z odrębną aprobatą CE oraz deklaracją zgod-
ności wytwórcy, określającą typ i rodzaj wyrobu. Źródła zasilania mogą
być także wykonane w systemie mieszanym, np. podstawowe – zbiornik
lub generator, rezerwowe – zbiornik lub rampa butlowa.
Materiały
Materiałem zalecanym do budowy centralnych instalacji gazów
medycznych są rury i łączniki miedziane. Norma PN-EN 13348:2009
„Miedź i stopy miedzi – Rury z miedzi okrągłe bez szwu do gazów
medycznych lub próżni” określa m.in. szczególne wymagania odnoś-
nie jakości wewnętrznych powierzchni rur. W przypadku instalacji tle-
nowych bardzo istotną sprawą jest zachowanie odpowiedniej czystości
powierzchni wewnętrznych przewodów i urządzeń, ponieważ tlen pod
ciśnieniem może powodować samoistne spalanie się substancji olei-
stych. Zgodnie z dyrektywą o wyrobach medycznych, komponenty i pół-
produkty do instalacji gazów medycznych (w tym rury i złączki) są wyro-
bami medycznymi i muszą mieć znak bezpieczeństwa CE II klasy dla
wyrobów medycznych. Normy PN-EN ISO 9170-1:2009 i PN-EN ISO
9170-2:2009 określają wymagania dotyczące punktów poboru prze-
znaczonych do użycia w systemach rurociągów gazów medycznych
i odciągu gazów anestetycznych, a PN-EN ISO 11197:2016-06 – dla
konkretnych jednostek, np. paneli nadłóżkowych lub kolumn chirurgicz-
nych i anestezjologicznych. Rurociągi z rur miedzianych, trójników, złą-
czek i kolanek spaja się za pomocą lutu twardego bezkadmowego, ale
dobrą praktyką jest używanie lutu z dużą zawartością srebra, np. LS-45
(srebro 45%). System rurociągowy należy wykonywać zgodnie z normą
PN-EN ISO 7396-1:2016 „Systemy rurociągowe do gazów medycz-
nych. Część 1: Systemy rurociągowe do sprężonych gazów medycz-
nych i próżni” oraz PN-EN ISO 7396-2:2011 „Systemy rurociągowe
do gazów medycznych. Część 2: Systemy wyrzutowe odprowadzające
zużyte gazy anestetyczne”.
Jednostki zasilające
Elementem końcowym instalacji gazów medycznych są punkty poboru
gazów. Najbardziej podstawowym rozwiązaniem jest umieszczenie ich
bezpośrednio w ścianie, jednak często montuje się je właśnie w jednost-
kach zasilających, takich jak panele nadłóżkowe w salach chorych lub
kolumny sufitowe na salach IOM bądź operacyjnych.
Dostępne obecnie panele nadłóżkowe produkowane są w tak wielu
konfiguracjach, że nie tylko spełniają swoją pierwotną funkcję jed-
nostki zasilającej, ale często bywają elementem dekoracyjnym sali cho-
rych (m.in. panele nadłóżkowe z wykorzystaniem tworzywa DuPont™
Corian
®
) oraz zwiększają liczbę zastosowań i udogodnień dla chorych
np. choćby poprzez użycie ładowarek USB dla pacjentów czy uchwytów
do urządzeń mobilnych typu tablet.
Główną cechą charakteryzującą poszczególne typy jednostek zasilają-
cych jest ich podstawowe przeznaczenie (oddziały intensywnej terapii,
sale operacyjne, wybudzeniowe, pooperacyjne i ogólne, a także inne
pomieszczenia funkcyjne). Jednostki zasilania wyróżniają się m.in. miej-
scem mocowania jednostki podstawowej (sufit, ściana, podłoga), zakre-
sem dopuszczalnych obciążeń (małe, średnie, duże), rodzajem moco-
wania, uwzględniającym wytrzymałość stropów i ścian, usytuowaniem
gniazd wtykowych (terminale, głowice, kolumny), możliwością ustawie-
nia aparatury o różnych ciężarach i gabarytach w obrębie stanowiska
(różne rodzaje nośników urządzeń – szyny nośne, różne gabaryty półek
i konsol, rury nośne) oraz manewrowością w obrębie stanowiska pracy
i uzyskiwanym dostępem do pacjenta i aparatury.
Nowoczesne rozwiązania
W obiektach służby zdrowia, ze względu na ich szczególny charakter,
nowoczesne rozwiązania idą w kierunku zastosowania przyjaznych
dla pacjenta urządzeń i wystroju nie tylko w salach chorych, ale rów-
nież zabiegowych oraz operacyjnych. Wszelkie urządzenia, w tym także
gazów medycznych, wkomponowuje się w ogólny wystrój pomieszczeń
tak, aby nie powodowały dodatkowego stresu zarówno u małych, jak
i dorosłych pacjentów. W instalacjach gazów medycznych stosuje
się także osprzęt ruchomy (rotametry) dla poszczególnych gazów
Fot. 2. Punkty poboru tlenu, sprężonego
powietrza i próżni w panelu nadłóżkowym
Fot. 1. Przykładowa automatyczna tablica redukcyjna tlenu medycznego
fot. INMED-Karczewscy (2)
Fot. 3. Panel nadłóżkowy z gniazdami
gazów medycznych
fot. INMED-Karczewscy
