Placówki Medyczne 2016
53
tut Badawczy) oraz certyfikat zgodności z normą PN-EN 60598-2-22.
Ze względu na wysokie koszty uzyskania tych dokumentów liczba opraw
spełniających powyższe wymagania jest dość ograniczona. Oświetlenie
awaryjne, które służy głównie do iluminacji stanowisk pracy, pomiesz-
czeń oraz dróg ewakuacyjnych, zgodnie z określonymi wymaganiami,
okazuje się szczególnie pomocne w przypadku zaników oświetlenia
podstawowego (np. z powodu awarii zasilania, wyłączenia u dostawcy,
pożaru). Ma ono bezpośredni związek z bezpieczeństwem ludzi, dla-
tego parametry techniczne takich instalacji oraz skuteczność ich dzia-
łania opisane są w kilku powiązanych ze sobą normach. Najważniej-
sza obowiązująca w Polsce to PN-EN 1838:2013-11 „Zastosowanie
oświetlenia. Oświetlenie awaryjne”, która określa minimalne wartości
jego parametrów i jest stosowana głównie do projektowania instalacji
w budynkach użyteczności publicznej oraz miejscach pracy. Oświetlenie
awaryjne (ewakuacyjne i zapasowe) wykorzystuje się (po zaniku zasila-
nia) do oświetlenia podstawowego, dlatego wymaga ono zasilania nie-
zależnego od sieciowego (np. akumulatorowego).
Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne, które ma zapewnić bezpieczne
opuszczanie miejsca pobytu w momencie zaniku oświetlenia podsta-
wowego, obejmuje oświetlenie drogi ewakuacyjnej, strefy otwartej
(zapobiegające panice) oraz wysokiego ryzyka. To ostatnie jest istotne
w obiektach medycznych, w których trzeba zagwarantować bezpie-
czeństwo ludziom uczestniczącym w potencjalnie groźnym zdarze-
niu i umożliwić im właściwe zakończenie procedur, ze względu na bez-
pieczeństwo innych osób przebywających w danym obiekcie. W strefie
wysokiego ryzyka natężenie oświetlenia awaryjnego na płaszczyźnie
odniesienia powinno wynosić nie mniej niż 10% eksploatacyjnego natę-
żenia oświetlenia podstawowego, niezbędnego do danych czynności,
jednak nie może być mniejsze niż 15 lx, a jego równomierność nie niż-
sza niż 0,1. Pozostałe wymagania oświetleniowe dla tej strefy to: stoso-
wanie opraw niepowodujących efektu stroboskopowego i źródeł światła
o minimalnej wartości wskaźnika oddawania barw (na poziomie 40),
a także utrzymanie niskiego poziomu olśnienia.
Awaryjne oświetlenie zapasowe umożliwia kontynuację wykonywanych
czynności, jeśli jednak jego poziom jest niższy od minimalnego poziomu
natężenia oświetlenia podstawowego, należy wykorzystać je tylko do
przerwania czynności lub ich zakończenia. Natomiast zastosowanie go
jako awaryjnego ewakuacyjnego jest możliwe przy spełnieniu odpo-
wiednich wymagań dla takiego typu oświetlenia.
x x x
Zasilanie urządzeń medycznych [9]
Dyrektywa unijna 93/42/EWG, dotycząca urządzeń medycznych, oraz
norma EN 60601-1:2006 zobowiązują do ochrony pacjentów, pracow-
ników i innych osób pracujących lub przebywających na terenie obiek-
tów medycznych we wszystkich państwach Unii. Wspomniana dyrek-
tywa wymusza konieczność zabudowy sprzętu medycznego i systemów
w sposób nienarażający na niebezpieczeństwo pacjentów, operatorów
lub innych osób. Determinuje to wysokie wymagania dotyczące
ochrony zasilania urządzeń i systemów medycznych, zwłaszcza pod-
trzymywania życia i monitorowania funkcji życiowych, które muszą
być bardzo stabilne i niezawodne (nieprzerwane zasilanie). Formalnie
dostawca systemów zasilania jest za ich spełnienie tak samo odpowie-
dzialny, jak jego operator.
W budynkach szpitalnych zanik napięcia w sieci stwarza duże zagroże-
nie, dlatego muszą one być zasilane co najmniej z dwóch niezależnych,
samoczynnie załączających się źródeł energii elektrycznej oraz mieć
automatycznie uruchamiające się oświetlenie awaryjne (bezpieczeń-
stwa i ewakuacyjne). Ponadto, w przypadku budynku wysokościowego,
jednym ze źródeł zasilania powinien być zespół prądotwórczy [7] (naj-
lepiej wyposażony w funkcję autostartu, zapewniający co najmniej 30%
potrzeb mocy szczytowej oraz odpowiedni poziom bezprzerwowego pod-
trzymania zasilania [4]). Należy mieć świadomość, że średniej wielko-
ści szpital wymaga ok. 505 kW mocy, a placówka z kilkunastoma salami
operacyjnymi – powyżej 1,5 MW. W obiekcie może pracować jednocześ-
nie kilka tysięcy urządzeń pobierających prąd – począwszy od podgrze-
wacza wody, komputera, RTG, USG, a kończąc na aparaturze medycz-
nej do monitorowania parametrów chorego w czasie zabiegu. Dlatego
nietrudno wyobrazić sobie, że nawet krótkotrwały brak energii może
doprowadzić do tragedii [10].
Norma PN-HD 60364-7-710 „Instalacje elektryczne niskiego napięcia.
Część 7-710: Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub loka-
lizacji. Pomieszczenia medyczne” porządkuje informacje dotyczące
rodzajów sieci, jakie mogą być stosowane w szpitalach (w zależno-
ści od typów pomieszczeń), podaje sposoby uzyskania wymaganego
poziomu bezpieczeństwa, klasyfikuje wszystkie pomieszczenia użyt-
kowane medycznie oraz sugeruje pewne rozwiązania w zakresie bez-
piecznych instalacji. Poziom bezpieczeństwa elektrycznego w obiek-
tach medycznych powinien być wyższy niż w innych budynkach z kilku
istotnych powodów, m.in.: osłabienia lub braku naturalnych odruchów
obronnych organizmu pacjenta, obniżenia lub braku rezystancji jego
skóry, możliwości sumowania się w ciele pacjenta prądów upływu apa-
ratury elektromedycznej przejmującej funkcje organizmu ponad war-
tość bezpieczną, a także zagrożenia pacjenta wynikające z wpływu
zakłóceń elektrycznych lub magnetycznych od sieci zasilającej na pra-
widłowe funkcjonowanie urządzeń elektromedycznych. Trzeba też brać
po uwagę, że wielu zabiegów nie można przerwać w dowolnej chwili
i powtórzyć ich w przyszłości bez zagrożenia dla pacjenta. W przypadku
zaniku zasilania mogą też zostać utracone długotrwałe zapisy badań,
które często bywają inwazyjne lub bardzo kosztowne.
Zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym zależy od warun-
ków panujących w danym pomieszczeniu, rodzaju postępowania
medycznego, jakiemu pacjent może być poddawany, a w szczegól-
ności, z jaką aparaturą elektromedyczną może się bezpośrednio
zetknąć. Dlatego pomieszczenia użytkowane medycznie dzieli się na
trzy grupy:
• 0 – pacjenci nie stykają się z urządzeniami elektromedycznymi lub
urządzenia te mają własne źródło zasilania;
• 1 – stosowane są w nich aparaty elektromedyczne mające bezpo-
średni kontakt z ciałem pacjenta oraz wprowadzane pod skórę lub do
otworów ciała naturalnych albo sztucznie wykonanych, lecz nieznajdu-
jące się w bezpośrednim sąsiedztwie serca ,
• 2 – aparaty elektromedyczne mogą stykać się z sercem lub znajdo-
wać się w jego bezpośrednim sąsiedztwie.
W przypadkach wątpliwych sklasyfikowanie pomieszczenia do odpo-
wiedniej grupy powinno odbywać się przy udziale lekarza danej specjal-
ności. Najliczniejszą i najbardziej kłopotliwą jest grupa 1.
Pomieszczenia grup 0 i 1 muszą spełniać warunki podstawowej
ochrony przeciwporażeniowej według obowiązujących norm i nie ma
z tym trudności. Natomiast pomieszczenia grupy 2 podlegają dodatko-
wym wymaganiom specjalistycznej normy PN-IEC 60364-7-710, któ-
rej polska wersja jeszcze się nie ukazała. Wszystkie te pomieszczenia
powinny mieć podłogi nieprzewodzące, a więc o rezystancji min. 50 k
Ω
