54
Rola i dobór oświetlenia w pomieszczeniach medycznych
(często antyelektrostatyczne), a urządzenia muszą być chronione przed
możliwością dotyku bezpośredniego lub pośredniego.
Instalacja w szpitalu powinna być wykonana w układzie TN-S i mieć
połączenia wyrównawcze, ochronę przed przeciążeniami i zwarciami,
a także przeciwprzepięciową. W salach operacyjnych i oddziałach
intensywnej opieki medycznej stosowana jest np. separacja zabezpie-
czająca przed dotykiem pośrednim, uważana za jeden z najskutecz-
niejszych środków ochrony i we wcześniejszych przepisach wymieniana
wśród metod zalecanych w warunkach szczególnego zagrożenia pora-
żeniowego. Najczęstszym i najbardziej niebezpiecznym zjawiskiem
występującym w sieciach zasilających niskiego napięcia jest uszkodzona
izolacja. Może ona powodować pojawienie się niebezpiecznych napięć
dotyku, obrażeń termicznych czy też zagrożenie pożarem lub wybu-
chem, dlatego sieć zaprojektowana i wykonana w szpitalu musi być
odpowiednio zabezpieczona i kontrolowana.
Trzeba pamiętać, że rezystancja w sieciach elektrycznych nie jest war-
tością niezmienną. Jeżeli nawet nie nastąpi jej gwałtowne załamanie
wskutek uszkodzenia, to oddziaływują na nią różne czynniki (np. środo-
wiskowe), przyczyniając się do starzenia izolacji. W przypadku uszko-
dzenia izolacji przepływa zawsze prąd doziemny. Gdy jego wartość
(określona przez napięcie sieci, rezystancję jej uziemienia oraz rezystan-
cję uszkodzenia RF) jest wystarczająco duża (pełne zwarcie lub dozie-
mienie), następuje uruchomienie urządzeń wyłączających i uszkodzony
odpływ lub część sieci zostaje wyłączona. Natomiast gdy prąd jest za
słaby, by wyzwolić urządzenie zabezpieczające, zawsze powstaje ryzyko
pożaru (energia elektryczna tracona w miejscu doziemienia prze-
kształca się w cieplną).
Należy pamiętać, że maksymalne bezpieczeństwo w szpitalu musi
zostać zapewnione pacjentom i personelowi medycznemu nie tylko
w pomieszczeniach grupy 2, ale również we wszystkich innych, a więc
tych zasilanych z sieci uziemionych. Omawiana norma zaleca stoso-
wanie pełnego monitoringu sieci TN-S w całym obiekcie szpitalnym,
tak aby zminimalizować zagrożenia pochodzące ze strony zasilania
elektrycznego oraz nie dopuszczać do przerw w zasilaniu odbiorników
i powstawania zakłóceń. W pomieszczeniach grupy 2 konieczne jest
wykorzystanie medycznego systemu sieci IT z pełnym monitoringiem
jej parametrów, m.in. poziomu izolacji, obciążenia i temperatury uzwo-
jeń medycznego transformatora zasilającego. W przypadku pierwszego
zwarcia do części przewodzącej dostępnej lub doziemienia nie może
dojść do zaniku zasilania, podobnie jak w przypadku zaniku zasilania
podstawowego. Dlatego też w tych wybranych pomieszczeniach wyma-
gana jest sieć w układzie IT z możliwością zasilenia z bezpiecznego
źródła (instalacje bezpieczne).
Aby spełnić zarówno standardy obowiązujące w szpitalach, jak i mak-
symalnie zwiększyć tak ważną niezawodność, należy zastosować cało-
ściowe systemy zasilająco-kontrolne składające się z elementów w pełni
ze sobą kompatybilnych. Muszą one zapewniać:
• odpowiednio szybkie i pewne przełączanie na źródło bezpiecznego
zasilania w przypadku zaniku zasilania podstawowego,
• pełną kontrolę stanu izolacji sieci w pomieszczeniach grupy 2
w zakresie 50–5000 kW,
• kontrolę prądu obciążenia linii i temperatury uzwojeń transforma-
tora medycznego,
• dużą niezawodność, dzięki ciągłej kontroli przewodów łączących
układ z ziemią, z siecią, przekładnikami prądowymi oraz czujni-
kami temperatury,
• wskazywanie wszystkich komunikatów o stanie pracy, alarmie, zakłó-
ceniach, wraz z dodatkowymi informacjami tekstowymi wspierają-
cymi personel.
Innym wymogiem powinna być również możliwość podziału infor-
macji na przeznaczone dla personelu medycznego oraz technicz-
nego, z zachowaniem ich hierarchii poprzez rozróżnienie komunikatów
o pracy, alarmie i zakłóceniach lub uszkodzeniach.
x x x
Podsumowanie
Specyfika obiektów medycznych wymaga użycia odpowiednich insta-
lacji elektrycznych o podwyższonych parametrach bezpieczeństwa
i zapewniających zwiększoną pewność zasilania. Budując i eksploatując
te instalacje na możliwie najwyższym poziomie ochrony, trzeba również
stosować kontrolujące je urządzenia. Istotne jest, aby były jednorodne
i zaprojektowane tak, by ze sobą w pełni współdziałały. Rozwiązania
przypadkowe mogą okazać się szkodliwe i nie zapewniać wymaganego
poziomu bezpieczeństwa.
Działając prawidłowo i rozważnie, zawsze trzeba dążyć do eliminowa-
nia najsłabszych elementów danego systemu, aby rezultat końcowy
był w pełni akceptowalny. Jednym z ważniejszych problemów jest właś-
nie zapewnienie jednorodności stosowanego systemu i pełnej wymiany
informacji pomiędzy jego poszczególnymi elementami. Trzeba również
pamiętać, że instalacja w jednej części budynku rzutuje na jej elementy
w innej jego części. Zapewnienie bezpiecznego zasilania newralgicz-
nych pomieszczeń grupy 2 musi zawsze opierać się na całościowej wizji,
począwszy od źródła, a więc transformatora i generatora, zewnętrznych
kabli zasilających i instalacji wewnątrz obiektu. Tylko takie globalne
spojrzenie na problemy zasilania obiektów medycznych może zagwa-
rantować bezpieczeństwo pacjentom, personelowi i stosowanym proce-
durom medycznym.
Literatura
1. A. Wiśniewski, „Źródła światła”, SEP-COSIW, 2013.
2. P. Pracki, „Projektowanie oświetlenia wnętrz”, OWPW, Warszawa 2011.
3. PN-EN 15193:2010 „Charakterystyka energetyczna budynków,
Wymagania energetyczne dotyczące oświetlenia”.
4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w spra-
wie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia
i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (DzU z 2012
poz. 739).
5. PN-EN:12464-1:2012 „Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy.
Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach”.
6. PN-EN 1838:2013-11 „Zastosowanie oświetlenia. Oświetlenie
awaryjne”.
7. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki
Morskiej z dnia 5 lipca 2013 r., zmieniające rozporządzenie w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytu-
owanie (DzU z 2013 poz. 926 z późn. zm.).
8. www.nowoczesna-klinika.pl
9. www.promac.com.pl
10. www.inteligentnybudynek.eu
11. M. Zajkowski, U. Błaszczak, J. Kusznier, „Światłowody boczne
w diagnostyce lamp LED”, w: „Przegląd elektrotechniczny” 1/2014.
12. M. Zajkowski, „Program SOWA modernizacji oświetlenia
w gminie”, Materiały XXIII Krajowej Konferencji Oświetleniowej,
Warszawa 2014.
