40
Rozwiązania zapewniające higienę i utrzymanie czystości w budynkach służby zdrowia
W naszych realiach w pokoju chorych, w którym tak często dochodzi
do badania pacjenta, nie instaluje się umywalki, ponieważ przepisy
dopuszczają takie rozwiązanie w przypadku, kiedy pokój jest wyposażony
w węzeł sanitarny. Łazienka przy pokoju chorych jest przecież przezna-
czona dla pacjenta, a nie lekarza. Standardem powinno być nie tylko
wyposażenie pokoju chorych w umywalki, ale również w baterie i dozow-
niki uruchamiane bez kontaktu z dłonią. Z badań WHO (Światowej
Organizacji Zdrowia) wynika, że dzięki lepszej dezynfekcji rąk w znacz-
nym stopniu ogranicza się występowanie zakażeń szpitalnych. Projekt
WHO jest prosty. Ale aby zadziałał, powinien być przestrzegany w każ-
dym szczególe. Musi też być realizowany schemat tzw. pięciu momentów
higieny mycia rąk. Należy je umyć przed kontaktem z pacjentem, przed
procedurą, po narażeniu na płyny ustrojowe, po kontakcie z pacjentem
i po kontakcie z otoczeniem pacjenta. Jeżeli ten standard będzie speł-
niony, można – według wyliczeń WHO – uratować przed zakażeniami
8 mln osób na świecie.
x x x
Instalacja wodociągowa i armatura
Woda również może stać się zagrożeniem dla człowieka, a szczególnie
pacjenta o obniżonej odporności. Zarówno ona, jak i areozol wodno-
-powietrzny, o średnicy kropel od 2 do 5 µm, zawierający bakterie
Legio-
nella pneumophila
, może być potencjalnym źródłem zakażenia, powodu-
jącym groźne w skutkach zapalenie płuc. Idealnym miejscem do rozwoju
tych bakterii jest środowisko wodne lub wilgotne – przede wszystkim
zbiorniki ze stojącą wodą, gdzie dochodzi do narastania osadów, rdzy,
mułu oraz obrostów biologicznych. Istotnym czynnikiem jest występowa-
nie związków żelaza, kluczowym zaś temperatura w przedziale 20–55
o
C.
Dlatego instalacja wodna oraz urządzenia klimatyzacyjne w miejscach,
gdzie odbywa się nawilżanie powietrza, mogą stać się siedliskiem rozwoju
pierwotniaków, ameb oraz właśnie bakterii
Legionella pneumophila
.
Obowiązek badania ciepłej wody w kierunku występowania bakterii
z rodzaju Legionella został wprowadzony przez Rozporządzenie Ministra
Zdrowia z 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej
do spożycia przez ludzi (DzU z 2015 r. poz. 1987). Problem zagrożenia
legionellozą został również zauważony przez Ministerstwo Infrastruk-
tury w Rozporządzeniu z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warun-
ków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowa-
nie. Zgodnie z § 120 ust. 2 instalacja wodociągowa ciepłej wody musi
umożliwiać uzyskanie w punktach czerpalnych wody o temperaturze nie
niższej niż 55°C i nie wyższej niż 60°C, a także przeprowadzanie ciągłej
lub okresowej dezynfekcji metodą chemiczną lub fizyczną (w tym okre-
sowe stosowanie metody dezynfekcji cieplnej), bez obniżania trwałości
instalacji i użytych w niej wyrobów.
Podczas projektowania i eksploatacji systemów dystrybucji wody szcze-
gólną uwagę zwracać należy na to, aby:
• instalacje wody zimnej i ciepłej były odpowiednio izolowane w celu
zapewnienia właściwych temperatur (wody zimnej <20°C, wody cie-
płej
≥
55°C),
• materiały, z których wykonana jest instalacja wodna nie sprzyjały
wzrostowi mikroorganizmów, zapewniając gładkość wnętrza zapobie-
gającą osadzaniu się zanieczyszczeń i kamienia,
• instalacja wody ciepłej była odporna na temperaturę 70°C i nie wyż-
szą niż 80°C (dezynfekcja termiczna),
• konstrukcja podgrzewaczy i zbiorników umożliwiała łatwy do nich
dostęp poprzez odpowiednio duże otwory rewizyjne,
• nie powstawały zastoiny wody,
• perlatory i główki natrysków były tak skonstruowane, by nie tworzyły
się mikroaerozole o średnicy kropel 2,0–5,0 µm.
Ponadto należy:
• likwidować wszystkie tzw. ślepe odcinki instalacji,
• dążyć do stosowania samoopróżniających się przewodów
prysznicowych,
• zapobiegać procesom korozji oraz tworzenia się złogów i osadów.
x x x
Podsumowanie
W salach chorych o normalnej odporności narażenie na zakaże-
nie drobnoustrojami z powierzchni jest małe. Podłogi, ściany, meble
dokładnie umyte detergentami nie stanowią znaczącego zagrożenia.
Wskazaniem do dezynfekcji są sytuacje niewystępujące w codzien-
nych warunkach, np. określone zakażenie, epidemia lub remont
w sąsiadujących pomieszczeniach. Obszary wysokiego ryzyka to
miejsca, w których często dochodzi do zanieczyszczenia materia-
łem biologicznym lub gdy są one przeznaczone dla wrażliwych na
zakażenie pacjentów, takie jak: sale operacyjne, OIT, stacje dializ,
sale z pacjentami poparzonymi, a także o zmniejszonej odporno-
ści – przeważnie z chorymi na białaczkę, w czasie radioterapii, che-
mioterapii, otrzymującymi leki obniżające odporność, po rozległych
zabiegach operacyjnych. Duże ryzyko występuje również w pomiesz-
czeniach z pacjentami będącymi źródłem zakażenia, np. w salach
chorych zakaźnie.
Ocena zagrożenia zawsze należy do osób odpowiedzialnych za
higienę i profilaktykę zakażeń w szpitalu. Projektując obiekt, pamię-
tajmy, by stworzyć takie warunki, aby ich praca ograniczała się do
prewencji.
Kształtując obiekt, jego bryłę, funkcje, wykończenie, projek-
tant musi czuć presję, wynikającą ze świadomości zagrożeń występują-
cych w służbie zdrowia.
Literatura
1. T. J. Craughwell, „Wielka księga wynalazków”, Wydawnictwo Bel-
lona, 2008.
2. D. P. Genereux, C. T. Bergstrom, „Evolution in Action: Understan-
ding Antibiotic Resistance”, National Association Biology Teachers,
Department of Biology, University of Washington, Seattle 2005.
3. R. Wise, T. Hart, O. Cars, M. Streulens, R. Helmuth, P. Huovinen,
M. Sprenger, „Antimicrobial resistance is a major threat to public
health”, w: „British Medical Journal” 317/1998.
4. B. Woźniak, „Wymagania sanitarne dla pomieszczeń i urządzeń
szpitala”, Wydawnictwo FORUM, Poznań.
5. „Ogólnopolski Przegląd Medyczny”, 7–8/2014.
6. „Biuletyn Stowarzyszenia Higieny Lecznictwa” 1–2 (41)/ 2011.
7. Katalogi branżowe.
fot. Thinkstockphotos
Fot. 2. Dokładne mycie rąk przed każdym kontaktem z pacjentem zapobiega przenosze-
niu się zakażeń wewnątrz szpitala
