36
Rozwiązania zapewniające higienę i utrzymanie czystości w budynkach służby zdrowia
Z analiz Głównego Inspektoratu Sanitarnego wynika, że najczęstszymi
chorobami, którymi pacjenci zarażają się po pobycie w szpitalu, są
zakażenia jelitowe oraz rotawirusy. Część z nich można leczyć, jednak
wiele z nich jest lekoodporna. Również bakteryjna antybiotykooporność
stanowi istotną przeszkodę przy zwalczaniu wielu infekcji. Prowadzone
są liczne badania, które mają za zadanie rozwiązanie tego problemu
przez identyfikację nowych celów i syntezę nowych związków o działa-
niu antybiotycznym.
W odkryciu pierwszego antybiotyku – penicyliny – dużą rolę, podob-
nie jak przy wielu innych odkryciach naukowych, odegrał przypadek.
W 1928 roku szkocki lekarz Alexander Fleming na czas swoich dwu-
tygodniowych wakacji przypadkowo pozostawił w laboratorium szalki
Petriego zawierające kultury gronkowca. Po powrocie odkrył, że wokół
kolonii utworzyła się strefa wzrostu pleśni
Penicillium notatum
, która
zahamowała wzrost gronkowca. Substancję odpowiadającą za zatrzy-
manie rozwoju bakterii nazwał zaś penicyliną. Okazała się ona bardzo
skuteczna w zabijaniu bakterii, dlatego też już w 1941 roku zaczęto ją
produkować. Odkrycie to zapoczątkowało erę antybiotyków.
Dziś coraz częstszym problemem jest drastyczne zwiększenie antybio-
tykooporności drobnoustrojów, o którym słyszy się choćby w środkach
masowego przekazu. Konsekwencje są tragiczne, czego przykładem
może być sytuacja w jednym z wrocławskich szpitali, gdzie groźna bak-
teria, wywołująca gangrenę, wstrzymała przyjęcia na oddział, dopro-
wadzając do śmierci jednego z pacjentów. Choć to krańcowa sytuacja,
to jednak do zakażeń szpitalnych dochodzi bardzo często. Według sza-
cunków w Polsce narażonych na nie może być od 8 do 10% chorych.
Jak wylicza Paweł Grzesiowski ze Stowarzyszenia Higieny Lecznictwa,
zagrożenie dotyczy ok. 700 tys. pacjentów. Każdego roku w europej-
skich szpitalach ma miejsce ok. 4,1 mln przypadków zakażeń.
Dziś śmiało można powiedzieć, że utrzymanie właściwej higieny jest
wyzwaniem XXI w., a ewolucja zatoczyła wielkie koło – cofamy się do
ery sprzed Fleminga. Tylko nadzór nad przestrzeganiem higieny będzie
gwarancją i skutecznym orężem w walce z zakażeniami szpitalnymi.
x x x
Podstawowe wymagania a ich interpretacja
Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej
(DzU z 2015 r. poz. 618) w art. 22 ust. 1 mówi, że pomieszczenia
i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą powinny
odpowiadać wymaganiom odpowiednim do rodzaju prowadzonej dzia-
łalności leczniczej oraz zakresu udzielanych świadczeń zdrowotnych.
Dotyczą one w szczególności warunków: ogólnoprzestrzennych, sani-
tarnych, instalacyjnych, dlatego też podczas projektowania obiektu
służby zdrowia analizie powinien podlegać każdy element budynku
w odniesieniu do jego wpływu na zdrowie ludzi. O tym, że wszystkie
obiekty budowlane powinny spełniać odpowiednie warunki higieniczne
i zdrowotne, mówi art. 5 ust. 1 pkt 1d Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r.
Prawo budowlane (DzU z 2016 r. poz. 290).
Biorąc pod uwagę powyższe, w każdym budynku służby zdrowia przyjęty
układ funkcjonalno-przestrzenny, wykończenie pomieszczeń i wyposa-
żenie w infrastrukturę techniczną muszą spełniać odpowiednie warunki
higieniczno-sanitarne. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia
29 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny
odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego dzia-
łalność leczniczą (DzU z 2012 r. poz. 739), wspomniane wyżej warunki
definiuje na poziomie minimalnym. Stąd wszechobecna zasada inter-
pretacji aktów prawnych – użytkownik zawsze może wykonać więcej, niż
nakazuje prawo, albo zrobić inaczej, niż uważa przedstawiciel sanepidu.
W Europie, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie oraz państwach Ame-
ryki Środkowej wymagania przestrzenne i funkcjonalne nie są zawarte
w aktach prawnych (ustawach, rozporządzeniach), lecz w wytycznych
do projektowania i budowy zakładów opieki zdrowotnej. Te ostatnie
opracowywane są przez grupy ekspertów, w ramach których wypowia-
dają się: architekci, inżynierowie oraz pracownicy opieki zdrowotnej.
W naszych realiach często dochodzi do sytuacji, gdy nieprzemyślany
układ przestrzenny i technologiczny (powodujący krzyżowanie się dróg
„czystych” z „brudnymi”, brak pomieszczeń do czasowego gromadze-
nia odpadów, brudnej bielizny i przechowywania sprzętu porządkowego
oraz środków czystości i dezynfekcyjnych, a także prowadzenie instalacji
na ścianach sprzyjające osiadaniu kurzu) staje się przyczyną nieprawid-
łowych warunków sanitarnohigienicznych i zakażeń szpitalnych.
x x x
Jak zatem stworzyć warunki do bezpiecznego
funkcjonowania i wykonywania usług medycznych
zgodnych z zasadami aseptyki?
Udowodnienie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy konstruk-
cją budynku, jego systemem wentylacyjnym, wyposażeniem wnętrz
pomieszczeń, zanieczyszczeniami biologicznymi i chemicznymi obec-
nymi w powietrzu wewnętrznym a dolegliwościami zgłaszanymi przez
osoby w nich przebywające jest trudne. Do negatywnych czynników,
warunkujących środowisko wewnętrzne w budynkach i mających wpływ
na zdrowie ludzi, zalicza się:
• złą wymianę powietrza,
• zanieczyszczenia wydzielane w obiektach,
• drobnoustroje rozwijające się i bytujące w pomieszczeniach,
• niewystarczającą kontrolę temperatury i wilgotności pomieszczeń,
• hałas,
• nadmierne oświetlenie,
• brak dostępu do światła dziennego i kontaktu z otoczeniem na
zewnątrz szpitala,
• występowanie pola elektromagnetycznego,
• efekty psychologiczne wynikające ze stale zamkniętych okien, braku
prywatności i stresu.
Współczesne rozwiązania architektoniczne z jednoczesnym zwróceniem
uwagi na konstrukcje ograniczające do minimum utratę energii,
Rozwiązania zapewniające
higienę i utrzymanie czystości
w budynkach służby zdrowia
Zakłady opieki zdrowotnej, ze względu na funkcję, jaką
pełnią, uznawane są za placówki o szczególnym znaczeniu
sanitarnym. Powinny zatem być tak zaprojektowane, wyko-
nane i urządzone, aby ich pomieszczenia zapewniały właś-
ciwe warunki sanitarne dla chorych, personelu medyczne-
go i innych osób.
mgr inż. arch. Katarzyna Rapacz-Konias
rzeczoznawca ds. sanitarnohigienicznych
do uzgadniania dokumentacji projektowych
