26
Materiały wykończeniowe w obiektach ochrony zdrowia
(np. wykonanych z płyt g-k) i rozwoju grzybów. Najbardziej uniwer-
salna jest farba lateksowa o obniżonej emisji lotnych związków orga-
nicznych, którą można bez obaw malować ściany sal przeznaczonych
na pobyt pacjentów, np. pokojów w oddziałach łóżkowych.
x x x
Oświetlenie i inne elementy instalacyjne
Dobierając oprawy oświetleniowe do pomieszczeń o podwyższonym
reżimie czystości, warto zwrócić uwagę czy dany produkt jest dostępny
w wydaniu „higienicznym”, zapobiegającym zbieraniu się brudu, kurzu
oraz owadów. Należy stosować oprawy szczelne, o wysokim poziomie
ochrony przed wnikaniem pyłu i wody, których parametr IP (w czystych
strefach) powinien wynosić 65, aby umożliwić mycie całego pomiesz-
czenia pod ciśnieniem. Istotną rolę odgrywają natężenie oraz tempe-
ratura oświetlenia, dostosowywane do konkretnego pomieszczenia
i jego funkcji. Przy łóżkach często wykonywane są procedury medyczne
wymagające odpowiedniego natężenia światła o naturalnej barwie.
Wstępna diagnoza stanu pacjenta odbywa się m.in. poprzez ocenę
koloru gojących się ran, skóry, oczu itp., dlatego ważne jest, aby tempe-
ratura światła bezpośredniego oraz odbitego od ścian nie zniekształcała
odbioru, barw. Trzeba pamiętać, by oprawy podstropowe, montowane
w pokojach pobytowych, nie oślepiały pacjentów leżących na plecach.
Taki efekt może dawać oprawa typu downlight. Należy więc stoso-
wać rozwiązania polegające na oświetleniu rozproszonym lub pośred-
nim. Chętnie wykorzystywane są źródła światła zintegrowane z pane-
lem załóżkowym, które oprócz oddzielnych opraw przeznaczonych
do czytania lub oświetlania szafki pacjenta, mogą emitować rozpro-
szone światło zmieniające barwę w zależności od pory dnia, stymulując
tym samym aktywność pacjentów i zapewniając odpowiednią jasność
w pomieszczeniu niezależnie od pogody za oknem. Kolejnym miej-
scem o podwyższonym ryzyku rozmnażania się drobnoustrojów oraz
gromadzenia brudu jest instalacja centralnego ogrzewania, a zwłasz-
cza jej końcowe elementy – grzejniki. Wynika to z dogodnych warun-
ków, jakie stwarzają podwyższona temperatura oraz wiele zakamar-
ków utrudniających czyszczenie. Dlatego w obiektach ochrony zdrowia
należy stosować grzejniki z atestem higienicznym, składające się niemal
wyłącznie z płyt grzewczych bez elementów konstrukcyjnych pomię-
dzy nimi, a także bez charakterystycznych osłon z perforowanych blach
lub prętów. By zagwarantować skuteczne oczyszczenie, grzejniki takie
mocuje się na specjalnych wydłużonych wspornikach, tak by dystans do
ściany, na której są zawieszone, wynosił ok. 10 cm. Aby nie ograniczać
dostępu do przestrzeni pomiędzy i za płytami, ponad grzejnikiem nie
instaluje się parapetu lub należy umożliwić jego podniesienie. Zdecydo-
wana większość producentów oferuje wyroby dopuszczone do stosowa-
nia w obiektach ochrony zdrowia.
x x x
Czego nie widać
Niewidocznym – i rzadko branym pod uwagę – parametrem jakości
materiałów wykończeniowych jest ich toksyczność. Najlepiej przeba-
daną grupą zanieczyszczeń w pomieszczeniach są lotne związki orga-
niczne (LZO/VOC). Chociaż większość z nich uwalnia się z materia-
łów oraz klejów i farb w ciągu pierwszego miesiąca po położeniu na
powierzchnię, to dzieje się to czasem również podczas konserwacji.
Także same środki czyszczące i ochronne zawierają pewne ilości tych
szkodliwych substancji. Renomowani producenci zapewniają o ogra-
niczeniu lub wykluczeniu z produkcji składników emitujących LZO,
co sprawia, że ich produkty są bezpieczniejsze od pozostałych dostęp-
nych na rynku. Jednak problem dotyczy głównie wyrobów niskiej jakości
oraz substancji używanych do montażu elementów. W tym kontekście
należy pamiętać, że źle pojęta optymalizacja kosztów wykonawczych
może szkodzić zdrowiu przyszłych użytkowników budynku. Na kon-
sekwencje niewłaściwych decyzji szczególnie narażone są np. dzieci
w oddziałach neonatologicznych – dla osłabionego, rozwijającego się
organizmu czystość powietrza ma pierwszorzędne znaczenie.
Norma PN-EN ISO 14644-1:2005 określa klasyfikację czystości powie-
trza dla pomieszczeń czystych i związanych z nimi środowisk pracy oraz
opisuje wymagania dotyczące emisji cząstek, przypisując przebadanym
produktom odpowiednią klasę. Na przykład, w pomieszczeniach
medycznych, w których ściśle kontroluje się jakość powietrza, klasa
bakteriologiczna powinna wynosić B1 oraz muszą być spełnione wyma-
gania normy na poziomie klasy ISO 2.
Nietypowym zagadnieniem budowlanym jest ochrona przed promie-
niowaniem, na którego wysokie dawki narażeni są pacjenci i personel
w pracowniach radiologii zabiegowej oraz diagnostycznych. Regula-
cje w tym zakresie są rozproszone po wielu aktach prawnych i zale-
ceniach prawa unijnego. W obliczu dynamicznego rozwoju radiologii
rozporządzenia nie oddają wszystkich aspektów działalności leczni-
czej w tego typu placówkach. Obecna tendencja to wyspecjalizowane
pracownie, w których wykonuje się zabiegi wewnątrznaczyniowe oraz
hybrydowe (połączenie zabiegu chirurgicznego z radiologią inter-
wencyjną), natomaist diagnostyczne powoli odchodzą w przeszłość.
Ochrona radiologiczna ma wpływ na kształt i układ pomieszczeń oraz
zastosowane materiały wykończeniowe. Realizowana jest na kilku
polach. W projekcie ochrony radiologicznej gabinety, w których prze-
prowadza się badania i zabiegi, wydzielone są od pozostałej czę-
ści szpitala za pomocą osłon (w przypadku aparatów rentgenowskich
wystarczą stałe, wbudowane w przegrody). W przypadku „bunkrów”
do radioterapii sama nazwa wskazuje, że nie są to zwykłe pomiesz-
czenia. Występują tam znacznie wyższe, skoncentrowane dawki pro-
mieniowania, przed którymi chronią masywne ściany i stropy wyko-
nane z żelbetu, o grubości osiągającej niekiedy 100 cm. Ochrona
radiologiczna pacjenta polega głównie na optymalizacji dawki. Spe-
cyfikę radiologii zabiegowej stanowi rozkład promieniowania w gabi-
necie zabiegowym. Źródłem narażenia personelu nie jest pierwotna
wiązka promieniowania wychodząca z lampy rentgenowskiej, a pro-
mieniowanie rozproszone powstające w miejscu, gdzie ona pada, czyli
pacjent. Ruch personelu oraz sposób ustawiania osłon w pomieszcze-
niu powinny to uwzględniać.
x x x
Podsumowanie
Panuje powszechna zgoda co do wysokich wymagań estetycznych sta-
wianych budynkom i urządzeniom ochrony zdrowia. Konieczna dotąd
walka o ludzki charakter przestrzeni medycznych wydaje się dobiegać
końca wraz z rosnącą świadomością korzyści płynących z przebywania
i leczenia w dobrze zaprojektowanych wnętrzach. Dzięki bogatej pale-
cie materiałów wykończeniowych kształtowanie wyrazu estetycznego
przestrzeni medycznych być może nigdy nie było tak proste, jak dzisiaj.
Dostępne obecnie materiały wykończeniowe i sprzęt, tak pod kątem
optymalizacji funkcji, jak i samego wyglądu, przedstawiają się impo-
nująco i atrakcyjnie. W obliczu nadmiaru możliwości zadaniem projek-
tanta pozostaje właściwa selekcja proponowanych rozwiązań w ścisłym
porozumieniu z przyszłym użytkownikiem obiektu, w oparciu o wiedzę
i przepisy prawa.
