42
Wentylacja i klimatyzacja w obiektach służby zdrowia
Systemy wentylacji i klimatyzacji w obiektach służby zdrowia muszą zapew-
niać właściwe warunki przebywania dla pacjentów oraz pracy dla perso-
nelu medycznego. Wymiana powietrza zużytego na świeże (zewnętrzne),
odpowiednio przygotowane w zależności od pory roku (ochłodzone i osu-
szone lub ogrzane, a tam, gdzie to niezbędne – także nawilżone), to
jedno z zadań takich instalacji. W obszarach i pomieszczeniach, w których
konieczne jest utrzymanie szczególnie wysokiej czystości powietrza, celem
ich działania będzie zachowanie określonego poziomu dopuszczalnego stę-
żenia drobnoustrojów, pyłów oraz gazów (m.in. anestezyjnych). Mają one
również zapewniać odpowiedni kierunek przepływu powietrza – z pomiesz-
czeń o wyższych wymaganiach w zakresie jego czystości do tych o niższych.
W artykule przedstawiono aktualne krajowe wymogi prawne w tym
zakresie oraz założenia „Wytycznych projektowania, wykonania, odbioru
i eksploatacji systemów wentylacji i klimatyzacji dla podmiotów wykonu-
jących działalność leczniczą” [1] (uzyskały pozytywną opinię Głównego
Inspektoratu Sanitarnego i zostały złożone do zaopiniowania w Mini-
sterstwie Zdrowia), a także zalecenia dotyczące przeglądów i czyszcze-
nia instalacji oraz kontroli parametrów powietrza.
x x x
Krajowe wymagania prawne
Wymagania odnośnie klimatyzacji w salach operacyjnych można zna-
leźć w rozporządzeniach: DzU 2012.0.739 [2], DzU 2015.1422 [3],
DzU 2003.169.1650 [4] (recyrkulacja powietrza). Podstawowym aktem
prawnym jest Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szczegóło-
wych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządze-
nia podmiotu wykonującego działalność leczniczą [2]. Zawarte w nim
wymagania, dotyczące zasad projektowania wentylacji i klimatyza-
cji dla obiektów służby zdrowia, a w szczególności bloku operacyjnego
(obszaru o najostrzejszych wymaganiach), są jednak bardzo skromne
i z tego powodu nie mogą być wyczerpującym źródłem wiedzy dla pro-
jektantów. Stwierdza się w nim, że:
• w blokach operacyjnych, izolatkach oraz pomieszczeniach dla pacjen-
tów o obniżonej odporności stosuje się wentylację nawiewno-wywiewną
lub klimatyzację zapewniającą parametry jakości powietrza dostosowa-
nego do funkcji tych wnętrz (§ 37),
• w salach operacyjnych oraz innych pomieszczeniach, gdzie podtlenek
azotu wykorzystywany jest do znieczulania, nawiew powietrza odbywa
się górą, a wyciąg – w 20% górą i w 80% dołem oraz zapewnia nadciś-
nienie w stosunku do korytarza; rozmieszczenie punktów nawiewu nie
może powodować przepływu powietrza od strony głowy pacjenta przez
pole operacyjne (§ 38),
• instalacje i urządzenia wentylacji mechanicznej i klimatyzacji podle-
gają okresowemu przeglądowi, czyszczeniu bądź dezynfekcji lub wymia-
nie elementów zgodnie z zaleceniami producenta (nie rzadziej niż co
12 miesięcy); wykonanie czynności, o których mowa w ust. 1, wymaga
udokumentowania (§ 39 ust. 1 i 2),
• izolatka powinna być wyposażona w wentylację wymuszoną, działa-
jącą na zasadzie podciśnienia w taki sposób, że ciśnienie w izolatce jest
niższe niż na korytarzu i w śluzie (§ 21.3).
W załącznikach przedstawiających szczegółowe wymagania, jakim
powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia zapisano jedynie
poniższe informacje związane z wentylacją i klimatyzacją [2]:
• oddział psychiatryczny – system wentylacji musi być niedostępny dla
osoby izolowanej (zał. 1, część VIII),
• centrum krwiodawstwa (zał. 4):
– w pomieszczeniach, w których konieczna jest zwiększona wymiana
powietrza, zapewnia się wentylację mechaniczną; w szczególności
dotyczy to wnętrz, w których znajdują się zbiorniki z ciekłym azotem
lub radiator,
– pomieszczenia przeznaczone do pobierania, a także preparatyki krwi
i jej składników oraz dział laboratoryjny i ekspedycji są klimatyzowane,
– pomieszczenia laboratoryjne (pracownie: hematologiczna, bioche-
miczna, wirusów, biologii molekularnej i inne) są klimatyzowane.
Wspomniany w rozporządzeniu [2] sposób nawiewu powietrza (§ 38)
dotyczy stosowania w salach operacyjnych nawiewników skośnych
(zamontowanych poziomo w narożniku ściany pod sufitem), realizują-
cych wentylację mieszającą. Do recyrkulacji powietrza w instalacjach
wentylacji i klimatyzacji w budynkach służby zdrowia, kierunku prze-
pływu powietrza (nad- lub podciśnienie), wentylacji pomieszczeń zagro-
żonych wybuchem, otworów rewizyjnych oraz centrali odnoszą się
następujące zapisy [2]:
• recyrkulację powietrza można stosować wówczas, gdy przeznacze-
nie wentylowanych pomieszczeń nie wiąże się z występowaniem bak-
terii chorobotwórczych, emisją substancji szkodliwych dla zdrowia oraz
uciążliwych zapachów, przy zachowaniu wymagań § 149 ust. 1, a także
dotyczących ochrony przeciwpożarowej (§ 151.3),
• w budynku opieki zdrowotnej recyrkulacja powietrza może być wyko-
rzystana tylko za zgodą i na warunkach określonych przez właściwego
państwowego inspektora sanitarnego (§ 151.4),
• w pomieszczeniach, które muszą być chronione przed wpływem
zanieczyszczeń z pomieszczeń sąsiadujących i z otoczenia zewnętrznego,
należy stosować wentylację mechaniczną nadciśnieniową (§ 150.11),
• w instalacjach wentylacji i klimatyzacji nie można łączyć ze sobą prze-
wodów z pomieszczeń o różnych wymaganiach użytkowych i sanitarno-
-zdrowotnych (§ 150.3),
• w instalacjach wentylacji i klimatyzacji przewody z wnętrza zagrożo-
nego wybuchem nie mogą łączyć się z przewodami z innych pomiesz-
czeń (§ 150.4),
• przewody powinny być wyposażone w otwory rewizyjne (spełniające
wymagania polskiej normy dla elementów przewodów ułatwiających kon-
serwację), pozwalające na oczyszczenie wnętrza tych przewodów, a także
innych urządzeń i elementów instalacji, o ile ich konstrukcja nie zapewnia
innej możliwości; przy czym otworów nie można sytuować w pomieszcze-
niach o podwyższonych wymaganiach higienicznych (§ 153.5),
• w przypadku wnętrz o specjalnych wymaganiach higienicznych należy
stosować centrale wentylacyjne i klimatyzacyjne umożliwiające utrzyma-
nie podwyższonej czystości wewnątrz obudowy, wyposażone w oświetle-
nie wewnętrzne i wzierniki do kontroli stanu centrali z zewnątrz (§ 154.5).
W nawiązaniu do ograniczeń dotyczących wdrażania recyrkulacji,
w praktyce projektowej zwraca się także uwagę na urządzenia do odzy-
skiwania ciepła, w których, ze względu na ich budowę, dochodzi do
przedostawania się powietrza usuwanego do strumienia nawiewa-
Wentylacja i klimatyzacja
w obiektach służby zdrowia
dr inż. Anna Charkowska
adiunkt na Wydziale Instalacji Budowlanych,
Hydrotechniki i Inżynierii Środowiska
Politechniki Warszawskiej
