warsztat architekta
54
abc specjalisty
oświetlenie w szkołach
liczebność grupy, która z tego pomieszczenia będzie korzy-
stać, co pozwoli na redukcję liczby opraw przy mniejszej
liczbie uczniów.
Badania potwierdzają skuteczność zastosowania nowocze-
snych rozwiązań oświetleniowych w klasach lekcyjnych,
które sprzyjają poprawie efektywności pracy uczniów.
W szkołach w Hamburgu zbadano wpływ światła dyna-
micznego na ten aspekt. Zmierzone zostały wyniki w nauce
u 116 uczniów w wieku 8–16 lat, przed i po moderni-
zacji instalacji [15]. Po zainstalowaniu systemu oświetle-
nia SchoolVision, który dopasowuje natężenie oświetlenia
i jego temperaturę barwową do aktualnych warunków
otoczenia, zaobserwowano zwiększenie się koncentracji
uczniów. Przez odtworzenie dynamiki naturalnego świa-
tła w szkolnej sali tego typu rozwiązania mogą zapewnić
środowisko do nauki, które będzie angażować i stymu-
lować lub uspokajać oraz relaksować [16]. Takie warunki
pracy wspomagają dzieci w przyswajaniu wiedzy, przy-
czyniają się do poprawy osiąganych wyników i popra-
wiają samopoczucie – współczynnik popełniania błędów
w rozważanym przykładzie spadł o 21%, a szybkość
czytania wzrosła o 17% [15]. Badanie przeprowadzone
na grupie 2092 uczniów w Chinach także potwierdziło,
że modernizacja oświetlenia, polegająca na zwiększeniu
natężenia oświetlenia na ławkach i tablicy, istotnie poprawiła
ostrość widzenia uczniów, sprawdzaną za pomocą tablicy
Snellena [17].
Znane są projekty budynków i oświetlenia, uwzględniające
optymalne wykorzystanie światła naturalnego w placów-
kach oświatowych. Centralna czytelnia Biblioteki Narodowej
w Berlinie mieści się w szklanym budynku o kształcie sze-
ścianu [18]. Fasada i dach tego obiektu składają się z 800
szklanych elementów, z których każdy wyposażony jest
we własną, sterowaną silnikiem zasłonę przeciwsłoneczną.
Specjalne sterowniki regulują natężenie światła za pomocą
rolet przeciwsłonecznych lub przez włączenie sztucznego
oświetlenia. Dodatkowo dwie stacje pomiarowe, z których
każda ma pięć głowic pomiarowych na dachu i cztery czujniki
w czytelni, mierzą aktualnie panujące natężenie światła, osob-
no dla światła sztucznego i dziennego. Dzięki uzyskiwanym
danym i odpowiedniemu sterowaniu kątem padania światła
dziennego za pomocą rolet przeciwsłonecznych, oświetle-
nie w czytelni utrzymywane jest niemal na stałym poziomie
500 lx [18].
Modernizacja oświetlenia
Właściwy projekt oświetlenia dla nowych oraz modernizowa-
nych pomieszczeń to wynik pracy wielu osób, projektantów
oświetlenia, architektów, elektryków oraz innych specjalistów
znających się na kwestiach technologicznych, optyce, emisji
i rozpraszaniu ciepła, elektronice, oporności materiałów, wyko-
rzystaniu oświetlenia w poszczególnych zastosowaniach.
Celem współpracy specjalistów jest zbudowanie najlepszego
systemu oświetlenia dla konkretnego pomieszczenia. W przy-
padku modernizacji w szkole przed przystąpieniem do prac
przeprowadza się ocenę oświetlenia w klasie w oparciu
o następujące czynności: inwentaryzację wyposażenia sal
lekcyjnych, ocenę natężenia barwy powierzchni ścian, podłogi
i sufitu, inwentaryzację oświetlenia (urządzeń i instalacji) oraz
pomiar natężenia oświetlenia na ławkach i tablicach.
Inwentaryzacja wyposażenia klas polega na określeniu wymia-
rów sali oraz okien, identyfikacji przedmiotów znajdujących
się w klasie i typ ich powierzchni (matowa, półmatowa oraz
lśniąca), a także obecności osłon okien, zarówno zewnętrz-
nych, jak i wewnętrznych (w postaci rolet, żaluzji pionowych
i zasłon). W inwentaryzacji oświetlenia sprawdza się rodzaj
oświetlenia stosowanego w salach oraz typ opraw oświetlenio-
wych. Ocenia się sprawność instalacji i urządzeń oraz dokonuje
pomiarów natężenia oświetlenia na ławkach i tablicach, co
pozwala na dopasowanie oświetlenia do wymagań zawartych
w normie. Jeśli w wyniku inwentaryzacji okaże się, że moderni-
zacja jest konieczna, to należy określić jej zakres, uwzględniając
zastosowanie źródeł światła wydajnych energetycznie [19].
Podsumowanie
Sala lekcyjna jest miejscem intensywnej pracy intelektualnej,
wymagającej skupienia, koncentracji i mobilizacji. Odpowiednie
warunki oświetleniowe wpływają nie tylko na lepsze postrzega-
nie i widzenie, lecz także na samopoczucie uczniów. Wykonane
pomiary w szkołach gimnazjalnych na terenie województwa
śląskiego potwierdziły zły stan oświetlenia w polskich szkołach.
W zaledwie 57% szkół średnich natężenie oświetlenia przekra-
czało 300 lx, a w żadnej z 28 klas oświetlenie tablicy nie było na
poziomie wymaganych 500 lx [13]. Celowe wydaje się zatem
zachęcenie dyrektorów placówek oświatowych do zapoznania
się z nowościami na rynku oświetleniowym. Można zaleźć ofer-
ty przeznaczone specjalnie dla szkół, w których uwzględniono
wszystkie aspekty wpływające na lepsze samopoczucie uczniów,
poprawiające ich koncentrację czy ułatwiające wypoczynek.
emisji promieniowania niebieskiego”,
„Polish Journal for Sustainable
Development” 2017.
9. A. Wolska, D. Sawicki, „Blaski i cie-
nie światła niebieskiego”, „Polish Journal
for Sustainable Development” 2017.
10. www.swiatlo.tak.pl/1/index.php/
co-oznacza-nazwa-zrodla-swiatla
11. E. Janosik, E. Kułakowska,
„Ocena warunków oświetlenia
w salach operacyjnych oraz ich wpły-
wu na odczucia personelu pielęgniar-
skiego”, „Medycyna Pracy” 2007.
12. P.M. Bluyssen, D. Zhang,
S. Kurvers, M. Overtoom,
M. Ortiz-Sanchez, „Self-reported
health and comfort of school
children in 54 classrooms of 21
Dutch school buildings”, „Building
and Environment” 2018.
13. K. Redzik, J. Malinowska-
-Borowska, „Natężenie oświetlenia
w wybranych szkołach gimnazjal-
nych na terenie województwa ślą-
skiego”, „Medycyna Środowiskowa”
2015.
14. H.Y. Kang, I.H. Park, M.J. Kim,
„The role of Visio screening and
classroom illumination in the Visio
health of Korean school children”,
„Journal of School Health” 2003.
15. C. Barkmann, N. Wessolowski,
M. Schulte-Markwort, „Applicability
and efficacy of variable light in
schools”, „Physiol Behav” 2012.
16.
www.lighting.philips.pl/systemy/
system-areas/edukacja
17. W. Hua, X. Wu, X. Jiang,
Y. Wan, J. Zhang, J. Jin, H. Liu,
G. Gao, Y. Fang, C. Pei, F. Tao,
„Association between elevated light
levels in classrooms and change in
vision acuity among elementary and
secondary students”, „Chinese Journal
Of Preventive Medicine” 2015.
18. https://automatykab2b.pl/
technika/41609-system-oswietlenia-
-swiatlem-dziennym-i-sztucznym-
-w-bibliotece-narodowej-w-berlinie
19. www.instalacjebudowlane.pl/
3732-29-65-oswietlenie-pomiesz-
czen-dydaktycznych.html
