52
Oświetlenie wnętrz obiektów sakralnych
Aby zwiększyć poziom oświetlenia w nawie głównej kościoła, często
obniża się wysokość zawieszenia opraw, czego skutkiem jest olśnie-
nie, a także zasłonięcie znacznej części ołtarza, zwłaszcza jego gór-
nych elementów.
Stosuje się również doświetlanie wnętrza kościołów reflektorami halo-
genowymi lub oprawami ze źródłami metalohalogenkowymi dużej
mocy. Rozwiązanie takie daje jednak połowiczne rezultaty. Miej-
sca oświetlone są zalane światłem i nie ma możliwości stopniowania
jego rozłożenia w otoczeniu. Lampy halogenowe, ze względu na ich
wysoką temperaturę, nie tylko stanowią zagrożenie pożarowe, ale
również powodują powstawanie smug i zabrudzeń na powierzchni
ścian i sklepień. Mogą również uszkadzać ścienne i sufitowe polichro-
mie. Bardziej trwałe i efektywne są lampy metalohalogenkowe, mają
jednak istotne wady – stosunkowo długi czas osiągania pełnego stru-
mienia świetlnego oraz brak możliwości natychmiastowego, powtór-
nego zaświecenia.
Obecnie coraz częściej w kościołach stosowane są nowoczesne, wielo-
funkcyjne systemy oświetleniowe, odpowiednio eksponujące zarówno
całe wnętrze, jak i jego ważne detale. Wykorzystuje się w nich nowe,
energooszczędne i trwałe źródła światła oraz oprawy oświetleniowe
o ukierunkowanych rozsyłach, ograniczających powstawanie olśnienia.
Dzięki nim tradycyjne żyrandole i kinkiety mogą stanowić jedynie ele-
ment ozdobny, podkreślający charakter wnętrza.
Potrzeba stworzenia atmosfery skupienia i jednocześnie rozłoże-
nia akcentów oświetleniowych odpowiednio do wymagań liturgii
i sytuacji okazjonalnych (np. ślubów, chrztów) sprawia, że stosuje
się wiele zróżnicowanych pod względem mocy i rozsyłu strumienia
świetlnego opraw z właściwie dobranymi źródłami światła.
Realizacja funkcjonalnego i atrakcyjnego wizualnie oświetlenia,
dostosowanego do zmiennych potrzeb, wymaga użycia zarówno
opraw o szerokim rozsyle, zapewniającym równomierne rozświetle-
nia przestrzeni, jak i skupionym, pozwalającym na zaakcentowanie
poszczególnych miejsc czy detali wystroju.
Ogólne oświetlenie wnętrza
Do oświetlenia ogólnego można wykorzystać tradycyjne oprawy,
np. żyrandole i kinkiety, które dodatkowo wprowadzają element deko-
racyjny wpisany w tradycję. Możliwe jest także zastosowanie nowoczes-
nych rozwiązań, czyli opraw montowanych w niszach, na gzymsach
lub we wnękach sufitowych. Należy jednak dążyć do ich ukrywania,
w szczególności tych źródeł światła, które są nieosłonięte.
Oświetlenie akcentujące
Wymaga ono stosowania specjalnych opraw o odpowiednio skupio-
nych rozsyłach strumienia świetlnego. Należy pamiętać, że uzyskanie
efektu akcentowania związane jest z zachowaniem określonych pro-
porcji pomiędzy oświetleniem ogólnym i punktowym. Można przy-
jąć, że we wnętrzach obiektów sakralnych minimalny wymagany
poziom akcentowania, odpowiadający proporcji pomiędzy natężeniem
oświetlenia kierunkowego i ogólnego, powinien zawierać się w zakre-
sie 5:1–10:1. Niższe wartości spowodują, że zabieg ten będzie prawie
niezauważalny, a wyższe nadadzą mu teatralnego charakteru, co może
mieć zastosowanie np. do punktowego oświetlenia monstrancji.
Realizacja oświetlenia ogólnego oraz zapewniającego stonowane
wyeksponowanie detali wystroju obecnie jest możliwa przy wykorzy-
staniu źródeł światła charakteryzujących się wysoką efektywnością
przy stosunkowo niewielkich rozmiarach.
Szczególnie ważne dla oświetlenia akcentującego są źródła technolo-
gicznie wyposażone w odbłyśniki lub soczewki oraz w osłony jaskra-
wych elementów lamp. Należą do nich lampy halogenowe i meta-
lohalogenkowe nowej generacji oraz źródła LED. Cechują je bardzo
dobre parametry techniczne i fotometryczne, tj. niewielkie rozmiary,
wysoka trwałość i skuteczność świetlna, a także odpowiednia jakość
barwy światła. Źródła te, ze względu na małe rozmiary, mogą być
montowane w sposób praktycznie nieingerujący w wystrój wnętrza
kościoła. Z uwagi na zmienne potrzeby oświetleniowe korzystne jest
zastosowanie systemu zasilania, umożliwiającego sekcyjne urucha-
mianie opraw.
Dobór źródeł i opraw oświetleniowych zależy od wielu czynników,
do których zaliczyć można wielkość świątyni, styl architektoniczny,
wystrój wnętrza itp. W dużych, wysokich kościołach do oświetlenia
prezbiterium i ołtarza bardzo przydatne są źródła metalohalogen-
kowe o mocy od 35 do 150 W, o ciepłej barwie światła. W mniej-
szych obiektach można zastosować dostępne obecnie lampy LED.
Do uwydatnienia np. detali architektonicznych, rzeźb, monstrancji,
wymagającego użycia punktowego oświetlenia, w dalszym ciągu
służą niskonapięciowe źródła halogenowe typu Halospot 111. Cha-
rakteryzują się one nie tylko korzystną ciepłą barwą światła, bardzo
dobrze oddającą nasycenie kolorów, ale również wąskimi rozsyłami
strumienia świelnego – nawet od 4°, co umożliwia uzyskanie odpo-
wiedniego poziomu akcentowania i koncentrację światła na wybra-
nym obiekcie. Bardziej efektywne energetycznie typowe lampy LED,
bez specjalnej optyki, mają zwykle rozsyły o kątach powyżej 15–25°.
Fot. 3. Żyrandole zasłaniające widok ołtarza
Fot. 4. Oprawy montowane na gzymsach
fot. M. Górczewska (3)
Fot. 5. Kaplica oświetlona lampami LED z możliwością ich
ściemniania
