Oświetlenie wnętrz obiektów sakralnych
50
Poprawnie zrealizowane oświetlenie wnętrz obiektów sakralnych
powinno odpowiadać potrzebom liturgii oraz właściwego podkreśle-
nia wartości symbolicznych elementów wystroju, a także uwzględ-
niać zasady dobrego widzenia.
Oświetlenie użytkowe jest zazwyczaj niewystarczające do stworzenia
odpowiedniego klimatu, wyeksponowania bogactwa wystroju oraz
zapewnienia możliwości pełnego odbioru architektury wnętrz. Stąd
potrzeba stosowania dodatkowych, często indywidualnie zaprojek-
towanych, systemów oświetleniowych. Cechy techniczne i użytkowe
dostępnych obecnie źródeł światła i opraw umożliwiają realizację
tych potrzeb bez zakłócania estetyki wnętrz tak specyficznych
budowli, jak kościoły czy kaplice.
Obiekty sakralne stanowią ponad połowę zabytków w Polsce. Ich rola
i znaczenie w historii spowodowały, że kościoły i zespoły klasztorne
stały się prawdziwą skarbnicą wartościowych dzieł sztuki. Kompozy-
cja i wystrój wnętrz to często zapis dziejów regionalnej społeczności
i całego państwa. Światło pełni w nich wielorakie zadania związane
z liturgią, symboliką i tradycją. Dlatego warto poszukiwać takich roz-
wiązań, które dając pożądany efekt oświetleniowy, nie będą nadmier-
nie ingerować w charakter wnętrz sakralnych. Odpowiednio dobrane
i rozmieszczone nowoczesne źródła światła i oprawy mogą wykreować
nowy wizerunek zarówno zabytkowego, jak i nowoczesnego obiektu.
x x x
Symbol, liturgia, architektura a światło w kościele
W kościele między symboliką, liturgią i architekturą muszą być
zachowane odpowiednie relacje, które powinno się uwzględniać
w sposobie rozwiązania oświetlenia (fot. 1 i 2).
Światło ma znaczący wpływ na funkcjonalność obiektu sakralnego, jego
odbiór przez wiernych i zwiedzających. Jest wykorzystywane zarówno
w liturgii, jak i przy wielu innych obrzędach. Używa się go jako sym-
bolu, ale przede wszystkim na potrzeby iluminacji. Za pomocą dobrze
zaprojektowanego oświetlenia można osiągnąć obydwa te cele, a także
dodatkowo pomóc wiernym w skupieniu uwagi na przebiegu czynności
liturgicznych oraz je w pewien sposób podkreślić.
Funkcjonalne oświetlenie musi być tak zaprojektowane, aby skupiało
uwagę wiernych na ołtarzu. Pozostałe elementy wystroju, dla zacho-
wania odpowiedniej hierarchii ważności, powinny być mniej eks-
ponowane. Jednak podczas szczególnych uroczystości, takich jak
chrzty czy śluby, musi istnieć możliwość odpowiednio intensywnego
doświetlenia chrzcielnicy czy miejsca udzielania sakramentu małżeń-
stwa dla uwydatnienia znaczenia tych wydarzeń. Szczególnej oprawy
wymagają również nabożeństwa, np. takie, podczas których wierni
adorują wystawiony w monstrancji Najświętszy Sakrament. Wówczas
istotne jest, aby podkreślić doniosłość chwili. Stosując odpowiednio
ukierunkowane światło, można wydobyć monstrancję z otoczenia,
co pomoże wiernym, zgromadzonym na modlitwie, odczuć atmosferę
skupienia. Podobnie podczas nabożeństw Drogi Krzyżowej należy
poddać iluminacji obrazy lub rzeźby, przedstawiające poszczególne
stacje, umieszczone na ścianach kościoła, gdyż wzmacniają one prze-
żywanie Męki Pańskiej.
Ograniczenie oświetlenia ogólnego kościoła i pozostawienie
oświetlenia prezbiterium z ołtarzem oraz podświetlonej drogi
krzyżowej stwarza odpowiednią atmosferę, sprzyjającą głębszemu
przeżyciu tego misterium. Należy podkreślić, że właściwa ilumi-
nacja stacji Męki Pańskiej, nie tylko buduje atmosferę, ale często
również ukazuje wiernym piękno ich wykonania.
Podobnie można analizować rolę i dramaturgię tworzoną przez
światło podczas innych uroczystości kościelnych.
Poza oświetleniem, służącym podkreśleniu wagi wybranych miejsc
czy obiektów, należy również zapewnić odpowiednią iluminację
całego wnętrza. Dobór sposobu i intensywności tego oświetlenia
powinien pozostawać w zgodzie z symbolicznym znaczeniem
poszczególnych jego elementów oraz wyposażenia (rys. 1).
Zgodnie z przyjętą symboliką sakralną budynek wyobraża Kościół
duchowy, obejmujący cały świat, w którym wierni mają czuć się bez-
piecznie. Posadzka jest symbolem pokory, natomiast sklepienie ma
umocnić wiarę, zachęcać do zwracania swych myśli, czynów i uczuć ku
Oświetlenie wnętrz obiektów
sakralnych
fot. M. Górczewska
Fot. 1. Oświetlenie wnętrza kościoła
fot. M. Górczewska
Fot. 2. Oświetlenie drogi krzyżowej
dr inż. Małgorzata Górczewska
Politechnika Poznańska, Wydział Elektryczny,
Zakład Techniki Świetlnej i Elektrotermii
ekspert
