Akustyka i nagłośnienie kościołów
60
czysto techniczne, oczekując, że montaż głośników w świątyni
rozwiąże problemy wynikające z wystepujących w niej zjawisk
fizycznych oraz z akustyką. Próby „przeskoczenia” praw fizyki
za pomocą techniki są dość powszechne i nieuchronnie wiążą się
ze znacznymi wydatkami.
Praca z głośnikami we wnętrzach kościoła jest znacznie bardziej
skomplikowana niż na wolnym powietrzu, ponieważ znajduje się
tu wiele powierzchni wielokrotnie odbijających fale dźwiękowe.
W pomieszczeniu o charakterze pogłosowym, jeśli stanie się
tuż obok głośnika, bardzo dobrze będzie słychać dźwięk bez-
pośredni, natomiast im bardziej będziemy oddalać się od niego,
tym silniej słyszalny stanie się pogłos, a dźwięk bezpośredni
zaniknie. W takiej przestrzeni dźwięk bezpośredni i pogłosowy
(rozproszony) są sobie równe tylko w pewnej odległości nazy-
wanej „krytyczną”, która jest zdeterminowana przez „kierunko-
wość” głośnika oraz chłonność akustyczną pomieszczenia.
Zadaniem projektanta jest umieszczenie w „odległości krytycz-
nej” tak wielu słuchaczy, jak to tylko możliwe.
Świetnym przykładem obrazującym działanie kierunkowości
głośnika może być prysznic. Jego głowica kieruje silniejszy stru-
mień wody na małą powierzchnię, utrzymując w ten sposób
resztę łazienki suchą. Cel kierunkowości głośnika jest identyczny
i można go opisać dwoma parametrami: współczynnikiem kie-
runkowości oraz kątem pokrycia.
Jeśli wzrasta poziom dźwięku rozproszonego (pogłosowego),
to spada zrozumiałość mowy. Strata ta jest proporcjonalna do
kwadratu czasu pogłosu. Jednak wraz ze zwiększeniem kie-
runkowości głośnika następuje podniesienie poziomu dźwięku
bezpośredniego, bez wzrostu pola pogłosowego, więc jest
to czynnik wpływający na zwiększenie zrozumiałości. Kon-
sekwencją nieumiejętnego stosowania techniki wielogłoś-
nikowej jest wytworzenie dużej ilości dźwięku o bardzo
niskiej zrozumiałości.
Można wyodrębnić kilka sposobów nagłośnienia wnętrza koś-
cioła, z których najprostszy to system „centralny”, wykorzystujący
pojedynczy punkt emisji wzmocnionego dźwięku. Bardziej zło-
żony to wielogłośnikowy system decentralny z rozproszonymi
źródłami dźwięku.
x x x
Jak zacząć?
Każdy obiekt sakralny ma niepowtarzalną akustykę, więc
samo pomieszczenie narzuca wymagania odnośnie systemu
głośnikowego.
W kościołach jednonawowych korzystne może być nagłośnie-
nie realizowane za pomocą jednego głośnika typu Soundsphere
(fot. 2) o kierunkowej, półsferycznej emisji dźwięku. Zapewnia
on równomierne pokrycie dźwiękiem dużej powierzchni, zacho-
wując idealną spójność obrazu dźwiękowego.
System centralny ma podstawową zaletę – głośnik działa jak
jeden mówca, emitujący bardzo czytelny dźwięk.
Innym przykładem takiego typu nagłośnienia jest zastosowanie
zestawu głośników o ustalonym kącie pokrycia w gronie LineAr-
ray i umieszczenie go nad portalem ołtarza (fot. 3).
W niskim pomieszczeniu, o wysokości do 3 m, najlepiej spraw-
dza się system urządzeń sufitowych o dużej gęstości. Dzięki
niej każdy ze słuchaczy znajdzie się pod obszarem promienio-
wania pięciu różnych głośników. Jeśli wydaje się to przesadą, to
należy pamiętać, że takie same proporcje stosuje się dla instala-
cji oświetleniowej. Ponadto duża gęstość zapewni minimalizację
niekorzystnego „efektu filtru grzebieniowego”, który przyczynia
się do powstawania sprzężeń mikrofonów.
W czasach, w których nie było mikrofonów i możliwości wzmoc-
nienia dźwięku, dużą rolę odgrywał chór. Technikę nagłośnie-
nia z wykorzystaniem wielu głośników można odnieść właśnie
do próby wzmacniania dźwięku za pomocą chóru. Rzeczywiście
wytwarza on poziom ciśnienia dźwięku większy od solisty, ale
kosztem czytelności i zrozumiałości na znacznym dystansie.
Pomimo tego w większości kościołów powszechnie stosuje się
wiele głośników, rozmieszczonych w pewnej odległości od sie-
bie. Cel jest oczywisty – zapewnienie „pola bezpośredniego”
Fot. 2. Nagłośnienie nowoczesnego kościoła jednym głośnikiem
Soundsphere
Fot. 3. Nagłośnienie kościoła jednym zestawem głośnikowym
LineArray o ustalonym kącie pokrycia
fot. B. Leszko (3)
Fot. 4. Klasyczna kolumna głośnikowa o szerokim kącie pokrycia
w poziomie i wąskim w pionie
rys. B. Leszko
Rys. 5. Kolumna LineArray
rys. B. Leszko
Rys. 4. Soundsphere gwarantuje pokrycie dużych obszarów dźwiękiem bezpośrednim
SOUNDSPHERE
zapewniapokryciedużych
obszarówdźwiękiem
bezpośrednim
