54
Mikroklimat w budynkach inwentarskich
Produkcję mleka i mięsa w gospodarstwie rolnym można pro-
wadzić przy wykorzystaniu wielu technologii i ras bydła, a także
budynków inwentarskich o różnej konstrukcji. Daje to szansę
wyboru rozwiązania o najmniejszej emisji zanieczyszczeń do
środowiska, które zredukuje do minimum negatywny wpływ na
mikroklimat. Droga do tego celu prowadzi poprzez spełnienie
odpowiednich wymogów oraz standardów obowiązujących
w kraju i UE.
Produkcja zwierzęca charakteryzuje się wyjątkową uciążliwością
dla otoczenia wynikającą z możliwości skażenia wody, gleby
lub powietrza odchodami czy źle zabezpieczonymi szkodliwymi
sokami, powstającymi w trakcie zakiszania pasz objętościowych.
Zwierzęta wymagają odpowiedniego mikroklimatu w budynku,
w przeciwnym razie mogą zapaść na różne choroby i doprowadzić
do zakażenia otoczenia, wyrządzając wiele szkód w środowisku.
Przez pojęcie mikroklimatu w budynku inwentarskim rozumie się
właściwości powietrza w obiekcie, takie jak temperatura, wilgot-
ność, prędkość, zanieczyszczenie cząsteczkami kurzu i mikroorga-
nizmów oraz zawartość gazów. Tworzą go również akustyka oraz
oświetlenie. Mają na niego wpływ następujące czynniki: rozplano-
wanie (geometria) i kubatura budynku, izolacja, rozmieszczenie
zwierząt oraz ewentualnie ogrzewanie.
x x x
Warunki panujące w budynkach inwentarskich
Poniżej zostaną podane standardy UE oraz krajowe odnoszące się
do warunków panujących w budynkach inwentarskich dla bydła.
Temperatura i wilgotność względna powietrza
Budynki inwentarskie dla bydła nie wymagają ogrzewania. Panu-
jącą w nich optymalną temperaturę w zakresie od 7 do 18
o
C
uzyskuje się z ciepła oddawanego przez zwierzęta. Inaczej postę-
puje się z pomieszczeniami socjalnymi dla obsługi, które należy
ogrzewać. Zaleca się zastosowanie naturalnych źródeł energii sło-
necznej. Pozyskany w ten sposób prąd elektryczny może dodat-
kowo wykorzystać do oświetlania budynku i zasilania chłodni na
mleko, napędu urządzeń wentylacyjnych, przenośników do obor-
nika oraz urządzeń do zadawania pasz treściwych i objętościowych.
Wartości graniczne temperatury powietrza:
• maksymalna – 25
o
C,
• minimalna – 6
o
C,
• optymalna – 7 do 18
o
C.
Zalecana wartość wilgotności względnej powietrza mieści się
w zakresie od 60 do 80%. Przekroczenie wartości granicznych
może mieć następujące skutki:
• stres cieplny,
• powyżej 30
o
C wydajność mleczna obniża się o 20% i często
towarzyszy jej podwyższona liczba komórek somatycznych w mleku,
• rozwój groźnych bakterii, wirusów i grzybów przy długotrwałym
przekraczaniu wilgotności powyżej 80%.
Kształtowanie temperatury i wilgotności umożliwiają:
• odpowiednia wymiana powietrza,
• mieszacze powietrza i zraszacze,
• gruntowo-powietrzne wymienniki cieplne – wykorzystanie zjawi-
ska odzyskiwania ciepła z powietrza wentylacyjnego.
Stężenie szkodliwych gazów
Zalecane graniczne wartości stężenia szkodliwych gazów wynoszą:
• NH
3
– 20 ppm,
• CO
2
– 3000 ppm,
• H
2
S – 0,5 ppm (chwilowo na czas usuwania nawozów – 5 ppm).
Skutki ich przekroczenia to:
• NH
3
– silne podrażnienie, wywołujące choroby górnych dróg
oddechowych,
• CO
2
– spadek zawartości tlenu, przyśpieszenie oddychania,
• H
2
S – porażenie ośrodkowego systemu nerwowego, stany
zapalne spojówek i błon śluzowych nosa.
Sposoby ograniczenia poziomu stężeń gazów:
• częste usuwanie nawozów – skuteczne odprowadzanie
i dokładne czyszczenie np. zgarniaczy,
• dobór odpowiedniego rodzaju ściółki,
• prawidłowe zbilansowanie dawki żywieniowej,
• wprowadzenie dodatków mikrobiologicznych i fitogennych
(garbniki, olejki eteryczne, kwasy organiczne, terpeny, alkaloidy,
flawonoidy, saponiny i fitosterole) do paszy wspomagających pro-
cesy trawienne,
• dodawanie formaldehydu do gnojowicy,
• dodatki bakterii wytwarzających kwasy organiczne, które wiążą
amoniak w postaci soli, zatrzymując go w ściółce.
Prędkość ruchu powietrza
Zalecane wartości graniczne prędkości ruchu powietrza wynoszą
0,3 m/s zimą oraz 0,5 m/s latem. Skutkiem ich przekroczenia są
przeciągi, powodujące nadmierne wychłodzenie budynku, a w kon-
sekwencji spadek mleczności.
Sposoby kształtowania prędkości powietrza:
• siatki z tworzyw sztucznych, których zadaniem jest rozbicie stru-
mienia powietrza i zmniejszenie jego szybkości,
• mieszacze powietrza w okresie letnim,
• prawidłowy dobór wielkości otworów wlotowych i wylotowych
oraz umiejscowienie ich na odpowiedniej wysokości.
Wymiana powietrza
Zalecane wielkości wentylacji wynoszą:
• zimą – minimum 90 m
3
/h; w przypadku systemu na głębokiej
ściółce wartość tę należy powiększyć o 50%,
• latem – 350–400 m
3
/h dla krów mlecznych; dla zwierząt o więk-
szej wydajności trzeba zwiększyć o 25%.
Dobrą wentylację w pomieszczeniu warunkują następujące czynniki:
• powierzchnia otworów nawiewnych i wywiewnych,
• usytuowanie budynku względem stron świata – oś budynku
północ–południe,
Metody kształtowania
mikroklimatu w budynkach
inwentarskich
dr hab. Jan Barwicki
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy, Oddział Warszawa
