Oświetlenie budynków inwentarskich
62
Stymuluje ono także możliwości rozrodcze samców. Czynniki
mające wpływ na parametry jakościowe ejakulatu są nie tylko
genetyczne jak rasa, wariant krzyżowania czy wiek, lecz także pora
roku i warunki środowiskowe. Spośród nich największą rolę odgry-
wają: żywienie, długość dnia świetlnego i warunki odchowu [3].
10–12-godzinna ekspozycja knurów na światło o natężeniu 300 lx,
znajdujące się na wysokości 40 cm od podłogi, jest optymalna dla
produkcji nasienia o wysokiej jakości [11].
Niewystarczająca ilość światła słonecznego w chlewniach może
być przyczyną obniżenia ich produkcyjności, wzrostu zachorowań
oraz pogorszenia funkcji rozrodczych. Zależy ona przede wszyst-
kim od położenia budynku w odniesieniu do stron świata, a także
od stosunku powierzchni okien do podłogi. Oświetlenie sztuczne,
jeżeli jest wymagane, powinno być zapewnione w tych samych
godzinach co światło dzienne (tab. 4).
Ze względu na konieczność utrzymania wysokiego poziomu
higieny i czystości w chlewniach, zwłaszcza w obszarach proszenia,
stosuje się intensywne zabiegi czyszczące, np. z użyciem myjek
ciśnieniowych.
Wielogodzinna ekspozycja na wodę, wysokie ciśnienie dochodzące
do 100 barów przy zastosowaniu pary wodnej, środki dezynfek-
cyjne i mycie całych powierzchni od podłogi po sufit stanowią
trudne warunki pracy dla systemów oświetlenia. Urządzenia te
nie mogą być demontowane, a wręcz przeciwnie – muszą emito-
wać ilość światła zapewniającą prawidłową kontrolę wzrokową.
Systemy oświetleniowe w pomieszczeniach chlewni, zwłaszcza
punkty świetlne i wyłączniki oraz przewody, powinny być odporne
na środki myjące zawierające ługi, detergenty i kwasy. Wysoki sto-
pień ochrony IP instalacji oświetleniowej umożliwiający np. mycie
opraw gorącą wodą za pomocą myjek wysokociśnieniowych
jest niezbędny.
x x x
Bydło
Długość dnia (wynikająca również z oświetlenia sztucznego) jest
zewnętrznym czynnikiem stymulującym, który poprzez wpływ na
gospodarkę hormonalną kontroluje i synchronizuje zachowania
płciowe i rozrodczość bydła. Dla mlecznego zalecane jest stosowa-
nie oświetlenia roboczego, orientacyjnego i/lub nocnego. Podane
wartości w tab. 5. obliczono dla czystych punktów świetlnych i przy
założeniu odbijania światła przez podłogi, ściany i stropy. Jeżeli są
one zabrudzone, efekt oświetlenia będzie mniejszy.
W trakcie okresu zimowego zaleca się stosowanie oświetlenia
nocnego przez około 8 godzin, przy czym długość sztucznego dnia
(przy oświetleniu roboczym) powinna wynosić ok. 16 godzin. Będzie
to miało pozytywny wpływ zarówno na produkcję mleka, jak i na
rozrodczość w stadzie.
W oborach i innych budynkach inwentarskich oświetlenie natu-
ralne określa się stosunkiem oszklonej powierzchni okien do
powierzchni podłogi (tab. 7). Obecnie, w nowoczesnych konstruk-
cjach, oprócz klasycznych okien w ścianach budynków lub rucho-
mych kurtyn bocznych stosowane są systemy doświetlania mon-
towane na połaci dachu lub w pasie kalenicy – ich powierzchnia
powinna wynosić 3–5% w stosunku do podłogi obory.
Prawidłowe usytuowanie obory względem kierunków świata (rys. 2)
pozwoli na maksymalne wykorzystanie światła dziennego, którego
kąt padania zależeć będzie od pory roku. Na ilość światła w oborze
będą też miały wpływ przyjęte rozwiązania konstrukcyjne, powierzch-
nia okien, jakość i czystość szyb, a także ukształtowanie terenu.
Oświetlenie miejsca pracy przy obsłudze zwierząt będzie ponadto
oddziaływało na jakość wykonywanych czynności oraz kontrolę
utrzymania czystości pomieszczeń i urządzeń będących na wyposa-
żeniu budynku.
Tab. 5. Zalecane oświetlenie w oborze [13]
Kategoria pomieszczeń
Oświetlenie
robocze
[lx]
Oświetlenie
orientacyjne
[lx]
Oświetlenie
nocne
[lx]
Korytarze paszowe
100
25
5
Korytarz gnojowy
(obora uwięziowa)
Obszar wypoczynkowy
Poczekalnia
–
–
Dojarnia i przechowalnia mleka
200
Kojce zabiegowe i porodowe
25
5
Pomieszczenia służbowe
100
–
–
rys. Z. Daniel
Rys. 2. Zalecane usytuowanie budynku obory względem stron świata (
γ
– kąt
wysokości słońca zawarty między prostą do słońca a płaszczyzną horyzontu,
na której posadowiony został budynek) (źródło: [9])
Tab. 4. Zalecane oświetlenie w chlewniach [14]
Kategoria zwierząt lub pomieszczeń
Oświetlenie
naturalne
Oświetlenie sztuczne
stosunek pow. okien
do pow. podłogi
natężenie
oświetlenia [lx]
Pomieszczenia zagrodowe, korytarze: paszowy
oraz dla pracowników nadzorujących
1:15
50
Pomieszczenia pracownicze
1:10
200
Lochy luźne i prośne, knury, zalecenia ogólne
1:15
100
Lochy luźne i knury, miejsce pracy
200
Karmiące lochy i prosięta
100
Warchlaki
1:18
50
Tuczniki
1:25
