Dźwigi (windy) osobowe w budynkach wielorodzinnych
30
x x x
Urządzenia dla osób niepełnosprawnych
3
Zgodnie z krajowymi przepisami budowlanymi usuwanie barier architek-
tonicznych dla osób niepełnosprawnych odbywa się poprzez konstruowa-
nie obiektów budowlanych w taki sposób, aby uwzględniały możliwość
korzystania z nich przez osoby niepełnosprawne z ograniczoną zdolnością
poruszania się, w szczególności jeżdżące na wózkach inwalidzkich. Istnie-
jące budynki można natomiast odpowiednio dostosować dzięki urządze-
niom dla osób niepełnosprawnych, które składają się z podstawy ładun-
kowej i mechanizmu podnoszenia, najczęściej o napędzie elektrycznym
lub hydraulicznym, oraz mają niecałkowicie obudowaną podstawę ładun-
kową, przemieszczającą się z niewielką prędkością, nieprzekraczającą
0,15 m/s. Urządzenia te wyposażone są w przyciski sterownicze, wyma-
gające stałego oddziaływania (ich zwolnienie powoduje zatrzymanie
podstawy ładunkowej), oraz kurtyny świetlne lub bariery czułe na nacisk,
zabezpieczające przed kolizją urządzenia z elementami schodów lub
szybu. Najczęściej stosuje się platformy podnoszące pionowe, instalo-
wane na zewnątrz lub wewnątrz budynków w celu obsługiwania stałych
(czasem kilku) poziomów przystankowych. Wymiary i budowa platformy
umożliwiają jazdę niepełnosprawnemu pasażerowi na wózku inwalidz-
kim lub bez niego, razem z asystentem czy opiekunem.
Stosuje się także tzw. dźwigi schodowe, montowane przy schodach,
wewnątrz bądź na zewnątrz budynków, które można złożyć na czas
postoju. Poruszają się one w płaszczyźnie nachylonej i są przeznaczone
do transportu osób niepełnosprawnych (w tym poruszających się na
wózkach inwalidzkich) między dwoma lub więcej poziomami. W zależ-
ności od potrzeb wykorzystuje się różne modele konstrukcyjne tych
urządzeń, np. platformy pochyłe do przemieszczania wzdłuż schodów
osób w pozycji stojącej lub siedzącej – na wózku inwalidzkim. Dostępne
są również podnośniki krzesełkowe, czyli urządzenia o konstrukcji skła-
danego fotela, pozwalające na przemieszczanie się osób w pozycji sie-
dzącej. Wybierając właściwy rodzaj urządzenia dla osób niepełnospraw-
nych, należy wziąć pod uwagę:
• czynniki związane z urządzeniem:
– stopień niepełnosprawności użytkowników, w tym pozycję, w jakiej
mają być przemieszczani (na siedząco, stojąco czy na wózku
inwalidzkim),
– dobór udźwigu nominalnego urządzenia do przewidywanego
zastosowania,
– odpowiednie wyposażenie urządzenia (w tym zakres operacji przy
obsłudze wykonywanych ręcznie bądź automatycznie),
– dobór liczby i rodzaju przycisków sterowniczych dostosowanych do
użytkowników z uwzględnieniem stopnia ich niepełnosprawności,
– zabezpieczenie przed nieautoryzowanym użyciem;
• czynniki związane z lokalizacją i miejscem montażu urządzenia:
– upewnienie się, że jego instalacja nie zakłóci funkcjonowania
wewnątrz i wokół budynku,
– sprawdzenie, czy konstrukcja wsporcza przeniesie obciążenia wynika-
jące z pracy urządzenia,
– zapewnienie wokół urządzenia odpowiedniej przestrzeni, umożliwiają-
cej manewrowanie wózkiem inwalidzkim,
– zabezpieczenie dźwigu przed skutkami działania czynników zewnętrz-
nych, takich jak opady atmosferyczne czy wysoka bądź niska tempera-
tura otoczenia,
– częstotliwość wykorzystywania urządzenia,
– zapewnienie właściwego zasilania elektrycznego,
– gwarancja odpowiedniego natężenia oświetlenia na przystankach.
x x x
Wykonanie i bezpieczeństwo użytkowania urządzeń
dla osób niepełnosprawnych
3
Urządzenia dla osób niepełnosprawnych (nawet te wykonane na
własny użytek) podlegają Dyrektywie Maszynowej 2006/42/WE. Ich
producenci zobowiązani są do zagwarantowania zgodności urządzeń
z zasadniczymi wymaganiami w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeń-
stwa zawartymi w tej dyrektywie oraz opatrzenia urządzeń znakiem CE.
W celu zapewnienia tej zgodności producenci urządzeń dla osób nie-
pełnosprawnych, na etapie konstruowania maszyny, często korzystają
z norm zharmonizowanych, dających domniemanie zgodności z dyrek-
tywą: PN-EN 81-40 [7] i PN-EN 81-41 [8]. Dźwigi dla osób niepeł-
nosprawnych są urządzeniami technicznymi, służącymi do przemiesz-
czania osób w ograniczonym zasięgu i w rozumieniu ustawy z dnia
21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (DzU 2015 poz. 1125
z późn. zm.) podlegają dozorowi technicznemu. Oznacza to, że przed
ich włączeniem do eksploatacji powinny być zgłoszone do badań tech-
nicznych, wykonywanych przez Urząd Dozoru Technicznego, w celu
otrzymania decyzji zezwalających na ich użytkowanie. W fazie eksplo-
atacji urządzenia użytkownik (właściciel, zarządca) powinien przestrze-
gać zapisów instrukcji korzystania z urządzenia i zapewnić jego konser-
wację przez osoby posiadające specjalne uprawnienia.
Literatura
1. PN-EN 81-1 „Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalowa-
nia dźwigów – Część 1: Dźwigi elektryczne”.
2. PN-EN 81-2 „Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalowa-
nia dźwigów – Część 2: Dźwigi hydrauliczne”.
3. PN-EN 81-20 „Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalo-
wania dźwigów – Dźwigi przeznaczone do transportu osób i towarów –
Część 20: Dźwigi osobowe i dźwigi towarowo-osobowe”.
4. PN-EN 81-50 „Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalo-
wania dźwigów – Badania i próby – Część 50: Zasady projektowania,
obliczania, badania i próby elementów dźwigowych”.
5. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn. 18 lipca 2001 r. w sprawie
trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji
urządzeń technicznych (DzU nr 79, poz. 849 z późn. zm.).
6. PN-EN 13015 „Konserwacja dźwigów i schodów ruchomych. Zasady
opracowywania instrukcji konserwacji”.
7. PN-EN 81-40 „Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i insta-
lowania dźwigów – Dźwigi specjalne do transportu osób i towarów –
Część 40: Dźwigi schodowe oraz podesty ruchome pochyłe dla osób
z ograniczoną zdolnością poruszania się”.
8. PN-EN 81-41 „Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i insta-
lowania dźwigów – Dźwigi specjalne do transportu osób i towarów –
Część 41: Platformy podnoszące pionowe dla osób z ograniczoną zdol-
nością poruszania się”.
Przypisy
1
Materiał opracowany przez: Paweł Rajewski, Departament Koordynacji
Inspekcji, Urząd Dozoru Technicznego.
2
Materiał opracowany przez: Robert Fabiański, Wydział Urządzeń
Transportu Bliskiego, Urząd Dozoru Technicznego.
3
Materiał opracowany przez: Michał Dębski, Departament Koordynacji
Inspekcji, Urząd Dozoru Technicznego.
