50
abc specjalisty
warsztat architekta
fasada zabytkowa
elewacji i przywrócenie jej odpowiedniego wyglądu. Należy także
sprecyzować szczegółowy zakres i sposób prowadzenia plano-
wanych działań oraz wskazać niezbędne do zastosowania mate-
riały i technologie. Elementem programu powinno być również
uzasadnienie koncepcji wyglądu zabytku po przeprowadzeniu
prac konserwatorskich i restauratorskich, uwzględniające uwarun-
kowania estetyczne, historyczne i funkcjonalne czy też ustalenia
naukowe wynikające z prowadzonych prac. A końcowe zalecenia
konserwatorskie dla właściciela lub posiadacza zabytku pozwolą
na zapewnienie późniejszej właściwej opieki nad obiektem.
Poniżej kilka przykładów działań konserwatorskich.
Czyszczenie elewacji (mechaniczne lub chemiczne) to jeden
z podstawowych zabiegów stosowanych przy zabytkowych
fasadach. Nie może on jednak ingerować w zabytkową substan-
cję budowlaną. Przed przystąpieniem do tego działania należy
wykonać szczegółowe badania dotyczące jej stanu techniczne-
go, które pomogą określić sposób i intensywność czyszczenia.
Odsalanie polega na zmniejszaniu zawartości soli w historycz-
nych materiałach budowlanych. Skuteczna jest metoda fizyczna,
czyli nakładanie wilgotnych kompresów odsalających lub tynków
kompresowych. Kompres ma charakter czasowy i nie powo-
duje zniszczeń, jego zadaniem jest wyciągnięcie soli z materiału
powoduje jej łuszczenie się i odsłanianie kolejnych niezabezpie-
czonych warstw budulca.
To tylko kilka podstawowych procesów występujących na zabyt-
kowych fasadach. Zachodzą one jednak w odmienny sposób na
fasadach powstałych w różnych epokach. Materiały wytworzone
w poszczególnych wiekach często różnią się właściwościami, na
co miały wpływ m.in. charakterystyka złóż surowców, z których
pozyskiwano materiał budowlany, ich skład chemiczny, sposób
wytworzenia konkretnego budulca czy jakość użytych materiałów.
Działania konserwatorskie
Przed podjęciem jakichkolwiek prac na zabytkowej fasadzie
konieczne jest przygotowanie dokumentacji konserwatorskiej
określającej stan zachowania zabytku i możliwości jego adaptacji.
Przy jej sporządzaniu nie można pominąć historii opisywanego
obiektu, jego historycznych funkcji, przemian przestrzennych
i wartości. W dokumentacji analizujemy materiały i techniki
wykonania zabytku (w tym stratygrafię warstw technologicz-
nych). Przedmiotem programu prac konserwatorskich powinna
być: analiza procesów zachodzących w elewacji, degradujących
substancję zabytkową, określenie przyczyn tych zniszczeń, poszu-
kiwanie sposobów na ich eliminację oraz na zabezpieczenie
12
10.
Średniowieczna kamienica
w centrum zabytkowego Tallina;
widoczne są celowo wyeksponowane
nawarstwienia z różnych okresów
historii tego obiektu,
fot. Anita Jaśkiewicz-Sojak
11.
Elewacja hotelu przy Placu
Wacława w Pradze; przykład nagro-
madzenia problematyki konserwa-
torskiej: konserwacji poddano tynki,
drewniane wykusze, okna dachowe
i okapy dachu, stolarkę okienną
11
10
i drzwiową, elementy rzeźbiarskie,
sztukaterie wraz ze złoceniami,
balustrady balkonów i metaloplastykę,
fot. Anita Jaśkiewicz-Sojak
12.
Fragment elewacji kamienicy
na Starym Mieście w Pradze;
starannie przeprowadzona konserwa-
cja tynków o różnych fakturach
oraz wszelkich elementów dekoracji
fasady: malarstwa, sztukaterii wraz
ze złoceniami oraz balustrad,
fot. Anita Jaśkiewicz-Sojak
