warsztat architekta
45
abc specjalisty
fasada zabytkowa
Gzymsy i inne elementy plastyki ścian, detal architektoniczny,
otwory, okładziny, pokrycia dachów i wszelkie zwieńczenia
elewacji dawały ogromne możliwości komponowania fasady.
Efektem mieszanki rozmaitych materiałów jest jednak sta-
rzenie się poszczególnych fragmentów elewacji w odmienny
sposób, w różnym tempie, pod wpływem innych czynników.
Przyjrzyjmy się zatem, z jakimi fasadami możemy mieć do czy-
nienia w naszym kręgu kulturowym.
•
Mury kamienne – kamień stanowi najtrwalszy historyczny
materiał budowlany. Jednak nie wszystkie jego rodzaje dobrze
znoszą upływ czasu i czynniki zewnętrzne. Proces niszczenia
tego typu elewacji zależy m.in. od ich składu mineralnego, struk-
tury i tekstury skały, z której został pozyskany budulec, a także
od lokalizacji budynku i czynników klimatycznych, na jakie jest
wystawiony (jak opady, wahania temperatur). Wpływ mają tu
również czynniki bio- i antropogeniczne.
•
Elewacje drewniane – budownictwo drewniane było najpo-
pularniejsze na terytorium naszego kraju od najdawniejszych
czasów. Podatność na pożary i niszczenie spowodowała, że
najstarsze zachowane na obszarze Polski obiekty drewniane –
kościoły – pochodzą z XIV–XV wieku. Drewno, w zależności
od typu konstrukcji obiektu zabytkowego, stanowiło materiał do
specjalistów – branżystów formowanych dla realizacji prac
w najcenniejszych zabytkach, najczęściej pod wodzą architekta
specjalizującego się w zabytkowej architekturze, nie braknie
zabytkoznawców, historyków architektury, historyków sztuki,
wykonawców badań architektonicznych i konserwatorskich,
specjalistycznych inwentaryzacji, konserwatorów zabytków –
technologów zajmujących się zawodowo konserwacją różnych
materiałów (kamienia, drewna, cegły, malarstwa, rzeźby itd.),
wykonawców, np. rzemieślników uprawiających historyczne
rzemiosła i posługujących się tradycyjnymi metodami pracy, czy
inżynierów – specjalistów od historycznych konstrukcji. Skład
zespołu projektowego i wykonawczego powinien być uzależ-
niony od rodzaju problemów występujących w konkretnym
zabytku. A duża część z nich ma związek z materiałami budow-
lanymi, z których wzniesiono fasadę.
Typy fasad ze względu na budulec
Najczęściej zabytkowa fasada złożona była z kilku różnych
materiałów. Budulec ściany nośnej eksponowano jako lico bądź
też całkowicie lub częściowo pokrywano tynkami i elementami
wykończenia. Elementy i detale architektoniczne przeważ-
nie były wykonane z materiałów innych niż ściana nośna.
2.
Nadrzeczna pierzeja hanzeatyc-
kiego miasta Lüneburg (Niemcy);
starannie utrzymane fachwerkowe
elewacje dawnych nadrzecznych
spichlerzy oraz ceglane, szkieletowe
i tynkowane fasady ze zrekon-
struowaną pierwotną kolorystyką,
fot. Anita Jaśkiewicz-Sojak
3.
Centrum Berlina – materiały
i kolorystyka elewacji historycznych
2
3
i współczesnych; widok na siedzibę
Bundesratu, na pierwszym planie
nowoczesne centrum handlowe
Mall of Berlin; w nowym obiekcie
zastosowano okładziny kamienne
doskonale komponujące się z fakturą
i kolorem kamienia w elewacji zabyt-
kowej, znajdującej się po drugiej stro-
nie ulicy, fot. Anita Jaśkiewicz-Sojak
