8
warsztat architekta
W gotyku odkrycie sklepień krzyżowych opartych w narożu na
filarach było jednym ze zwiastunów konstrukcji szkieletowej.
Fasady nie musiały w całości przenosić obciążenia, robiły to filary
i przypory, czasem jako mocno wyrzucane na zewnątrz szkarpy –
stąd gotyckie katedry mogły mieć olbrzymie okna z witrażami.
W połowie XIX wieku obsesja okien zyskała na chwilę swoje
szczytowe osiągnięcie w postaci Pałacu Kryształowego, zaprojek-
towanego przez architekta i ogrodnika Josepha Paxtona z okazji
wystawy światowej w Londynie. Realizacja największej wówczas
szklanej budowli na świecie, która stanęła w Hyde Parku, możliwa
była dzięki dwóm technologiom: nowatorskiemu szkieletowi
z żelaza i żeliwa oraz postępowi w produkcji szkła płaskiego.
Ta ostatnia pozwoliła wytwarzać duże tafle o regularnych kształ-
tach. I tak Pałac Kryształowy stał się zwiastunem ściany osłonowej.
O szklanych wieżach w międzywojniu zaczął śnić Mies van
der Rohe. W 1919 roku naszkicował pierwszy szklany drapacz
chmur – projekt wieżowca dla dworca Friedrichstrasse w Berlinie.
W Ameryce powstawały wówczas już nowoczesne wieżowce
o śmiałej konstrukcji szkieletowej, jednak ubierane były w ciężkie,
zwykle neohistoryczne fasady. Van der Rohe pierwszy pokazał
piękno szkieletowej konstrukcji za woalem eterycznego szkła.
Kolejna jego koncepcyjna wieża z 1921 roku miała nie tylko
która
skóra
Tomasz Malkowski
abc specjalisty
żyje
Fasada przestaje już być martwą powłoką, zaczyna
reagować na zewnętrzny świat. Jest coraz bardziej
transparentna, czasami mobilna, a niekiedy żywa.
Nadchodzi epoka, w której spełniają się odwieczne
marzenia architektów o niewidzialnych budynkach
lub domach stopionych z naturą.
Innowacje w architekturze – dziedzinie z wyjątkowo długą tradycją
i olbrzymim bagażem kulturowym – przeważnie odbywają się
w wyniku powolnej ewolucji, a nie skokowych, rewolucyjnych
zmian. Nawet minione dwa dziesięciolecia, choć świadczące
o zwycięskim pochodzie technologii, skupiały się głównie na roz-
wijaniu starych wynalazków. Niniejszy przegląd innowacyjnych roz-
wiązań fasadowych jest próbą przyjrzenia się dokonaniomostatnich
lat przez pryzmat ziszczenia pewnych architektonicznych marzeń
i wizji towarzyszących tej dziedzinie od jej początków.
Obsesja transparentnosci
Wraz z pojawieniem się okna rozwój architektury dążył do moż-
liwie coraz większego „otwierania” ścian, by do wnętrz budowli
wpuszczać jeszcze więcej światła słonecznego. Każda epoka doko-
nywała na tym polu kolejnego przesunięcia granic możliwości.
1.
Szklany kubik stanowiący wejście
do sklepu sieci Apple, znajdującego
się na podziemnej kondygnacji przy
Piątej Alei w Nowym Jorku,
fot.
Tomasz Malkowski
krytyk architektury, autor
artykułów i scenariuszy
telewizyjnych dotyczących
architektury i jej historii,
sztuki oraz dizajnu
1
