120
Zieleń osiedli mieszkaniowych
Mała przestrzeń wymagać będzie poszukiwania rozwiązań kompromi-
sowych, a co za tym idzie – maksymalnego ograniczania udziału zie-
leni, np. do wąskich pasów pomiędzy budynkami albo wzdłuż dróg,
które często są jedynym obszarem dla wprowadzenia roślinności wyzna-
czonym w przestrzeni intensywnie zabudowanej i zdominowanej przez
układ komunikacji. Powszechne stosowanie kosztownych w utrzymaniu
trawników lub wyłącznie niskich roślin niepasujących do skali wieloro-
dzinnej zabudowy zdegraduje rolę zieleni wyłącznie do funkcji ozdobnej,
choć i ta w tym przypadku pozostanie dyskusyjna.
Kluczowe dla wprowadzenia i utrzymania roślin będą również warunki
świetlne, które mogą być problematyczne zwłaszcza na osiedlach
o wielokondygnacyjnej zabudowie. Długi cień rzucany przez wysokie
budowle sprawi, że znaczny obszar przez większą część dnia, a często
niemal przez cały rok, pozostanie silnie zacieniony. Nie tylko stanowi to
ograniczenie w doborze roślin, które muszą sprostać takim warunkom,
lecz także niesie ryzyko podjęcia niewłaściwych decyzji, które odbiorą
pozytywny efekt wizualny zieleni. Podobnie skrajnie ekstremalne
warunki dla życia wielu roślin wystąpią w miejscach o silnym nasłonecz-
nieniu, gdzie będą one narażone na szybkie parowanie wody, wysoką
temperaturę i silne działanie promieni słonecznych.
Dobór materiału roślinnego do istniejących warunków to jedna z pod-
staw właściwego planowania udziału zieleni. Powinien on być każdo-
razowo oparty na wiedzy dotyczącej wielu aspektów, a podejmowane
wstępne decyzje poprzedzone rzetelnie przeprowadzonym rozpozna-
niem cech miejsca oraz potrzeb i oczekiwań jego mieszkańców.
Na tym etapie niezbędne jest wykonanie inwentaryzacji istniejących
roślin i ich ocena, która pozwala oszacować stan zdrowotny oraz wyni-
kające z niego potencjalne zagrożenia, a także walory zieleni (np. warto
brać pod uwagę wygląd projektowanej roślinności zależnie od pory
roku). Na tej podstawie będzie można podjąć decyzje w zakresie gospo-
darowania nią, a mianowicie określić, które egzemplarze należy zacho-
wać, usunąć, a dla których wskazać miejsca przesadzenia, komponując
je np. z nowymi nasadzeniami. Pozwoli to stworzyć przestrzeń o wyso-
kich walorach użytkowych, bezpieczną, a przy tym atrakcyjną wizual-
nie i sprzyjającą zaistnieniu procesów przyrodniczych, co wpłynie pozy-
tywnie na jakość życia mieszkańców. Włączenie ich w proces decyzyjny
(konsultacje społeczne) to sprawa trudna, umożliwi ona jednak uzy-
skanie rozwiązań kompromisowych, które zadowolą większość. Pozwoli
z jednej strony przeforsować lepsze propozycje, a z drugiej wytłumaczyć
ich zasadność. Szczegółowe rozpoznanie istniejących uwarunkowań
jest podstawą do opracowania racjonalnego projektu aranżacji zie-
leni – jej układu i struktury powiązanej z programem wypoczynkowym,
a także doboru roślin do nasadzeń w celu uzyskania wysokich walorów
ozdobnych. Najczęściej wymaga to zatrudnienia specjalistów (architek-
tów krajobrazu), co przynosi wiele korzyści i daje gwarancję maksymal-
nego dostosowania roślin do możliwości przestrzenno-funkcjonalnych
i finansowych danej spółdzielni lub wspólnoty mieszkaniowej.
Realizacja podstawowych prac związanych z nasadzeniami, a następnie
utrzymanie i całoroczna pielęgnacja roślin to zadania, które z powo-
dzeniem wykona wyszkolony zespół pracowników danej spółdzielni lub
wspólnoty mieszkaniowej. Trudniejsze prace, związane z wycinką lub
przesadzaniem, zwłaszcza dużych roślin, będą jednak wymagać zasto-
sowania specjalistycznego sprzętu oraz zatrudnienia doświadczonej
kadry. Jest to niezbędne do właściwego przeprowadzenia całego pro-
cesu, który zawsze jest skomplikowany, a także maksymalnego ograni-
czenia niebezpieczeństwa mogącego wystąpić w czasie prac na wyso-
kości i związanego np. z zagrożeniem przez niekontrolowany upadek
dużych drzew i ich konarów. Ocena możliwości danej spółdzielni lub
wspólnoty mieszkaniowej w zakresie działań, które jest w stanie wyko-
nać przy pomocy własnych zasobów ludzkich, a które powierzyć spe-
cjalistom, pozwoli racjonalnie wykorzystać dostępne środki finansowe
i zaplanować budżet na kolejne lata.
Niezbędnym warunkiem powodzenia tej złożonej inwestycji są oczywi-
ście dostępne fundusze, jakie należy przeznaczyć na opracowanie pro-
jektu, jego realizację, a następnie utrzymanie roślin. Znaczne koszty
dotyczą zakupu drzew i krzewów oraz ich sadzenia – nie warto pozyski-
wać roślin małych, które nie dość że mogą nie poradzić sobie z nowymi
warunkami, to jeszcze znacznie wydłużą czas potrzebny do uzyskania
docelowej kompozycji poszczególnych miejsc w osiedlu. Niskie walory
ozdobne roślin, które dopiero się rozwijają (co może trwać kilka lat lub
więcej), nie będą sprzyjać pozytywnej ocenie osiedla. Lepiej kupić mniej
roślin większych, dojrzalszych, o większej witalności, które łatwiej pora-
dzą sobie ze zmianami temperatur w czasie zimy i ekstremalnego lata.
Należy też pamiętać, że w każdym kolejnym roku trzeba będzie przewi-
dzieć szereg prac służących ich pielęgnacji, aby nie zagrażały bezpie-
czeństwu przebywania w przestrzeni, a przy tym wyglądały atrakcyjnie.
x x x
Podsumowanie
Świadome zarządzanie zielenią w osiedlu mieszkaniowym to speł-
nienie wielu wymogów. Właściwe podejście powinno wynikać przede
wszystkim ze zrozumienia, że obecność roślin przynosi znaczne korzy-
ści, zwłaszcza w miejscach zamieszkania tak wielu osób, mimo że jest
to dosyć kosztowne w utrzymaniu. Aby cały proces zarządzania ziele-
nią był dobrze przeprowadzony, warto sięgać do fachowej literatury,
ale przede wszystkim czerpać z porad i doświadczenia specjalistów –
ten rodzaj inwestycji zawsze się opłaci.
Dziś architekci i deweloperzy budujący nowe osiedla mieszkaniowe
rozumieją coraz większą potrzebę tworzenia interdyscyplinarnych
zespołów zajmujących się kształtowaniem i utrzymaniem zieleni, doce-
niają także niezastąpiony udział architektów krajobrazu. Zdają sobie
sprawę z tego, że jakość przestrzeni wynikająca ze znacznego udziału
zieleni jest równie ważna dla mieszkańców co pozostałe elementy two-
rzące osiedle. Jednocześnie rozległe obszary porośnięte roślinnością to
domena starych blokowisk, ich ogromny atut. Zieleń ta, aby nadal cie-
szyć użytkowników, wymaga także przemyślanego zarządzania.
fot. Shutterstock
Fot. 7. Zieleń powiązana z małą architekturą może tworzyć przyjazny zakątek dla
mieszkańców
