56
Iluminacja kościołów
statecznikami, niewielkie ilości wilgoci zwykle nie powodują uszkodzeń,
ponieważ ciepło wydzielane w oprawach wysusza je. Przy oprawach LED,
współpracujących z elektronicznymi zasilaczami, konieczność zapewnie-
nia dobrego odprowadzania wilgoci staje się niezbędna dla ich popraw-
nego funkcjonowania.
x x x
Dobór poziomów oświetlenia
Iluminowane obiekty muszą się odpowiednio wyróżniać na tle oto-
czenia. Jest to szczególnie ważne, gdy są zlokalizowane w sąsiedz-
twie oświetlonych ulic, placów, parkingów, biurowców itp. W literaturze
przedmiotu [5] zalecane poziomy średniej luminancji L obiektów, uza-
leżnione od jasności otoczenia, wynoszą odpowiednio:
• L1
≥
4 cd/m
2
: niska;
• L2
≥
6 cd/m
2
: średnia;
• L3
≥
12 cd/m
2
: wysoka.
Proponowane poziomy luminancji, przeliczone na wartości natę-
żenia oświetlenia, przy założeniu rozproszonego odbicia światła od
powierzchni, przedstawiono w tabeli 1. Należy je odpowiednio zwięk-
szyć, uwzględniając przewidywane eksploatacyjne zmiany strumienia
świetlnego lamp i opraw.
Zalecane w tab. 1. wartości dotyczą średniego natężenia oświetlenia,
koniecznego do zapewnienia odpowiedniej widoczności obiektu. Uzy-
skanie interesującego efektu plastycznego wymaga jednak rozłoże-
nia akcentów na oświetlanej elewacji i stosowania właściwego poziomu
eksponowania wybranych elementów czy detali.
x x x
Techniki komputerowe
Wizualizacje komputerowe stają się coraz powszechniej wykorzystywanym
narzędziem, wspomagającym proces projektowania, tj. doboru właści-
wych środków i ostatecznej koncepcji iluminacji, wybranej do realizacji.
W odniesieniu do obiektów zabytkowych zazwyczaj trzeba indywidual-
nie przeprowadzać inwentaryzację i stworzyć model budowli. Opraco-
wanie wizualizacji jest wtedy bardzo czasochłonne. Dla współcześnie
wznoszonych budynków, dla których dostępne są plany architekto-
niczne, jest to łatwiejsze zadanie i stanowi bardzo pomocne narzę-
dzie projektowe.
x x x
Przykładowe realizacje iluminacji kościołów
Katedra Gnieźnieńska
jest wysoką budowlą sakralną, której histo-
ria splata się z początkami państwa i chrześcijaństwa w Polsce. Powstała
w stylu romańskim, następnie została przebudowana w stylu gotyckim.
Jest położona na naturalnym wzniesieniu terenu, przez co jej dominanty
wysokościowe, tj. wieże i dach nawy głównej, są widoczne z różnych kie-
runków i z odległych perspektyw.
Projekt iluminacji katedry opracowano po dokonaniu analizy widoczno-
ści poszczególnych jej elewacji. Podczas wizji lokalnej stwierdzono, że naj-
ważniejsza – frontowa, oraz obie boczne oglądane są głównie z większej
odległości. Fakty te miały decydujący wpływ na sposób oświetlenia kate-
dry, bowiem z większego dystansu obiekt odbierany jest przede wszystkim
jako układ brył – wież oraz naw, które należy odpowiednio wyeksponować
światłem. Dopiero z bliska na oglądających wrażenie robią detale archi-
tektoniczne – figury, płaskorzeźby, witraże itp.
Założono, że wspólnym elementem scen iluminacyjnych będzie operowa-
nie barwą światła. Pokryte patyną hełmy wież katedry oraz połacie dachu
wyeksponowano źródłami metalohalogenkowymi, wydobywającymi inten-
sywnie kolor spatynowanej blachy miedzianej. Sodowymi zaś oświetlono
elewacje ceglane i tynkowane. Ciepłe światło harmonizuje z barwą cegły
i jasnych beżowopiaskowych tynków na wybranych elewacjach katedry.
Użycie zimnego, silnego i skoncentrowanego światła lamp metalohalo-
genkowych do oświetlenia hełmów wież wzmocniło oś wertykalną bryły
budowli i ukazało majestat katedry. Odnosi się wrażenie, że oświetlone
hełmy promieniują ascetycznym blaskiem. Efekt ten jest częściowo wywo-
łany wrażeniem fluorescencji powstającej przy odbiciu chłodnego światła
od spatynowanego ich pokrycia.
Pożądany rezultat iluminacyjny uzyskano poprzez dobranie odpowiednich
poziomów oświetlenia poszczególnych fragmentów katedry, jak również
przez zróżnicowanie barwy światła.
Należy podkreślić, że instalację elektryczną zaprojektowano w sposób
umożliwiający oszczędne oświetlenie budowli przy zachowaniu oczekiwa-
nego efektu plastycznego.
Tab. 1. Zalecane poziomy natężenia oświetlenia na iluminowanych obiektach [5]
Materiał elewacji
Zalecany poziom natężenia oświetlenia [lx]
Jasność otoczenia
niska
średnia
wysoka
Jasny kamień, biały mur
20
30
60
Średnio jasny kamień
40
60
120
Ciemny kamień, szary granit
100
150
300
Jasnożółta cegła
35
50
100
Jasnobrązowa cegła
40
60
120
Ciemnobrązowa cegła
55
80
160
Czerwona cegła
100
150
300
Ciemna cegła
120
180
360
Beton architektoniczny
60
100
200
Słabo nasycone barwy: czerwone,
brązowe, żółte, niebieskie, zielone
20
30
60
Średnio nasycone barwy:
czerwone, brązowe, żółte,
niebieskie, zielone
40
60
120
Mocno nasycone barwy: czerwone,
brązowe, żółte, niebieskie, zielone
120
180
360
fot. M. Górczewska (2)
Fot. 5. Widok Katedry Gnieźnieńskiej w dzień i w nocy (iluminacja)
wizualizacja: J. Ratajczak
Fot. 4. Widok Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Poznaniu i wizualizacja koncepcji
jego iluminacji [3]
fot. M. Górczewska (2)
fot. M. Górczewska
