55
Obiekty Sakralne 2016
do wymagań i ograniczeń konserwatorskich, przy jednoczesnym zacho-
waniu możliwości uzyskania pożądanego efektu estetycznego i emocjo-
nalnego. Ponadto nie wymaga montowania opraw na obiekcie, co jest
korzystne zarówno z uwagi na względy konserwatorskie, jak i techniczne
możliwości realizacji projektu. Ułatwia w znacznym stopniu konserwa-
cję opraw i wymianę niesprawnych źródeł światła, co zapewnia utrzy-
manie atrakcyjnego obrazu iluminowanego obiektu oraz istotnie obniża
koszty eksploatacji.
x x x
Przygotowanie projektu iluminacji
Punktem wyjścia przy przygotowywaniu dowolnej iluminacji obiektu jest
wizja lokalna samego budynku oraz jego bliższego i dalszego otoczenia,
mająca głównie na celu:
• określenie perspektyw widokowych całego obiektu i poszczególnych
jego fragmentów,
• ustalenie rodzaju, kolorystyki i faktury powierzchni oświetlanych,
• wybór odpowiedniej barwy światła, lamp i opraw,
• wskazanie możliwych lokalizacji opraw,
• ocenę rodzaju i jasności otoczenia iluminowanego budynku,
• określenie wymagań odnośnie poziomu oświetlenia obiektu.
Po tych etapach wstępnych można przygotować koncepcję plastyczną
oświetlenia, a następnie projekt realizacyjny, polegający na ostatecznym
doborze właściwych opraw i źródeł, odpowiedniego ich umiejscowienia
i nakierowania oraz stworzenia wariantowych programów uruchamiania.
Uzyskanie odpowiedniego przełożenia koncepcji plastycznej na projekt
techniczny uzależnione jest od znajomości podstawowych reguł ilumi-
nacyjnego oświetlania obiektów oraz od znajomości parametrów źródeł
światła i opraw.
x x x
Dobór źródeł światła i opraw oświetleniowych
Osiągnięcie właściwych efektów iluminacyjnych, przy jednocześnie racjo-
nalnych kosztach eksploatacji instalacji oświetleniowej, wiąże się m.in.
z doborem odpowiedniego rodzaju lamp i opraw. Dla źródeł światła istot-
nymi parametrami są: barwa światła, oddawanie barw, skuteczność świet-
lna, trwałość.
Dotychczas w iluminacjach najczęściej wykorzystywano lampy metaloha-
logenkowe, gdyż charakteryzuje je różnorodność dostępnych barw światła,
wysoki wskaźnik oddawania barw i stosunkowo niewielki element świecący,
zapewniający odpowiednie ukształtowanie rozsyłu strumienia świetlnego.
Do oświetlenia ceglanych murów – podstawowego elementu budowli
gotyckich czy neogotyckich – wykorzystywano lampy sodowe wysoko-
prężne. Przykład efektu oświetleniowego uzyskanego przy zastosowaniu
lamp metalohalogenkowych i sodowych pokazano na fot. 2.
Obecnie wszystkie tradycyjnie wykorzystywane lampy są stopniowo zastę-
powane przez diody elektroluminescencyjne, oferowane w szerokiej
gamie barw. Należy podkreślić, że są to źródła, dające zarówno światło
białe, jak i kolorowe, o istotnie odmiennych cechach kolorymetrycznych,
niż dotychczas używane lampy. W wielu zastosowaniach, szczególnie,
jeśli elewacje lub ich fragmenty są barwne, uzasadnione jest wykonanie
wstępnych prób oświetleniowych. Również z należytą rozwagą i umiarem
należy wykorzystywać diody elektroluminescencyjne, emitujące światło
barwne. W porównaniu do dotychczas stosowanych lamp, barwy światła
lamp LED są bardzo nasycone, dają często przejaskrawiony obraz oświet-
lanych elementów. Może to wywoływać niepożądane skutki zwłaszcza
podczas iluminacji obiektów sakralnych.
Właściwy dobór opraw często umożliwia uzyskanie oczekiwanych efektów
przy ograniczeniu mocy zainstalowanego systemu oświetleniowego.
Oprawy muszą mieć odpowiednie parametry, dostosowane do wielko-
ści iluminowanego obiektu, miejsca montażu, konieczności dodatkowego
wyposażenia w rastry, osłony, siatki ochronne itp. Pod względem fotome-
trycznym można dokonać wyboru modeli o rozsyłach obrotowo-syme-
trycznych – wąskich, średnich i szerokich, lub dających plamę świet-
lną w kształcie prostokąta o różnych proporcjach boków. Bez względu
na rodzaj oświetlanego obiektu, należy dążyć do koncentracji strumienia
świetlnego na iluminowanych powierzchniach, przy jednoczesnym ogra-
niczeniu lub wyeliminowaniu uciążliwego olśnienia oraz „zaśmiecania”
otoczenia światłem. Jest to szczególnie ważne w odniesieniu do opraw
usytuowanych w pobliżu budynków mieszkalnych, tras komunikacyjnych
czy spacerowych.
W iluminacji obiektów niezwykle często wykorzystuje się oprawy oświet-
leniowe umieszczone w gruncie. Takie rozwiązania wymagają odpo-
wiedniej dokładności podczas montażu. Konieczne jest też zapewnie-
nie im właściwego drenażu. W przypadku tradycyjnych wyładowczych,
wysokoprężnych źródeł światła, pracujących z elektromagnetycznymi
fot. M. Górczewska
Fot. 2. Oświetlenie lampami sodowymi (ceglany mur i dach) i metalohalogenkowymi
(szczyt) kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
fot. M. Górczewska
Fot. 3. Oprawy do lamp metalohalogenkowych i sodowych z rastrami
przeciwolśnieniowymi
