Obiekty Sakralne 2015
25
Izolacja pozioma i pionowa podczas renowacji obiektów zabytkowych
W budynkach zabytkowych, w których izolacje uległy degrada-
cji albo nie zostały wbudowane w trakcie wznoszenia obiektu,
a także tam, gdzie nie ma możliwości zrealizowania ich meto-
dami tradycyjnymi (np. przez odkopanie ścian piwnicznych
i wykonanie pionowych lub powłokowych zabezpieczeń), naj-
lepszym rozwiązaniem jest zastosowanie izolacji strukturalnych
lub kurtynowych. Można je wykonywać w przegrodach zawil-
goconych i mokrych. Pozwalają na wzmacnianie, uszczelnianie
oraz ochronę przegród budowlanych przed wilgocią podciąganą
z gruntu lub wodą naporową, a także na naprawę wcześniej
popełnionych błędów projektowych i wykonawczych. Są najczęś-
ciej jedyną formą zabezpieczeń w obiektach zabytkowych.
Budowle projektowane oraz wznoszone kilkaset lat temu nie
mają izolacji przeciwwilgociowych. Postępujące przez lata
zmiany ukształtowania terenu (np. budowa ulic), stosunków
wodnych oraz liczne przebudowy sprawiają, że obiekty zabyt-
kowe podatne są na destrukcyjne działanie wody powierzchnio-
wej i gruntowej. Nadmierne zawilgocenie jest jedną z głównych
przyczyn niszczenia struktur materiałów tworzących historyczne
przegrody budowlane. Powoduje przenikanie do wnętrza prze-
gród nie tylko wody, ale także związków soli budowlanych,
które stają się przyczyną zniszczenia strukturalnego materiałów.
W takim przypadku właściwe zabezpieczenie obiektów przed
działaniem wód gruntowych, opadowych oraz wilgotnością
higroskopijną jest niezbędne.
x x x
Źródła zawilgocenia przegród oraz jego skutki
Do najważniejszych źródeł zawilgocenia występującego w budyn-
kach zaliczamy: podciąganie kapilarne z gruntu, kondensację
pary wodnej i sorpcję wilgoci przejmowaną z powietrza przez
materiał przegrody, zawilgocenie technologiczne materiałów oraz
wywołane przez opady atmosferyczne.
Zbyt duże nasiąknięcie wodą powoduje obniżenie wytrzymałości
na ściskanie zarówno cegły, jak i zaprawy (szczególnie
wapiennej), wpływa na zmniejszenie trwałości murów, a także
na pogorszenie warunków eksploatacyjnych budynku. Woda
zgromadzona w kapilarach ścian stwarza niekorzystny mikrokli-
mat w pomieszczeniach, pogarsza właściwości termoizolacyjne
przegród, przyczynia się do stopniowej destrukcji muru, odspaja-
nia tynków i powłok malarskich. Ponadto przy dużej wilgotności
powietrza oraz braku odpowiedniej wentylacji sprzyja rozwojowi
grzybów domowych i pleśniowych, mających negatywny wpływ
na zdrowie użytkowników budynków.
Dodatkowe obniżenie trwałości murów występuje wówczas, gdy
dużemu zawilgoceniu towarzyszy znaczne zasolenie, które wraz
z transportem kapilarnym wody, zachodzącym przez długi i nie-
kontrolowany czas, powodują liczne degradacje.
Obecność soli w murach przyczynia się do zwiększenia zdolności
do higroskopijnego wchłaniania wilgoci. Wzrost zawilgocenia
murów wskutek sorpcji wilgoci z powietrza może być, w przy-
padku znacznego zasolenia, porównywalny z zawilgoceniem spo-
wodowanym podciąganiem kapilarnym wody z gruntu.
Ilość wilgoci pobierana z powietrza zależy od jego wilgotności
względnej oraz rodzaju i stężenia soli w murze. Szkodliwe
oddziaływanie soli (głównie chlorków, azotanów i siarczanów)
objawia się wykwitami, przebarwieniami oraz krystalizacją na
powierzchni murów. Proces krystalizacji powoduje zwiększenie
objętości soli, przez co w murze powstają naprężenia rozciągające,
działające destrukcyjnie wskutek wytworzenia ciśnień: krystalizacji,
hydrostatycznego krystalizacji, hydratacji oraz osmotycznego.
Procesy niszczenia związane z występowaniem soli rozpuszczal-
nych w wodzie przyczyniają się do uszkodzeń w obrębie przyzie-
mia budynku.
x x x
Pomiary zawilgocenia masowego ścian
Metod pomiaru zawilgocenia jest wiele. Wśród nich wyróżniamy:
bezpośrednie, pośrednie, chemiczne, elektryczne itp. Możliwość
ich wykorzystania wiąże się ze znajomością warunków brzegowych
ich stosowania. Podstawowym badaniem jest metoda suszar-
kowo-wagowa (zaliczająca się do metod bezpośrednich, niszczą-
cych). Wymaga zwrócenia szczególnej uwagi na sposób pobiera-
nia próbek. Należy to wykonywać ręcznie za pomocą dorników
rurowych, które wkłada się w nawiercony otwór, lub wycinać
wiertarką przy użyciu wiertła koronkowego.
Zawilgocenie materiałów można również określić wagosuszarką,
która jest tak samo dokładna jak tradycyjna metoda suszarkowo-
-wagowa. Stosując metodę wagowo-suszarkową, nie ma potrzeby
dostarczania próbek do laboratorium, ponieważ proces suszenia
następuje bezpośrednio w urządzeniu i trwa od kilku do kilku-
nastu minut. Ze względu na niszczący charakter jej wykorzysty-
wanie jest ograniczone, a w przypadku obiektów zabytkowych
czasami wręcz wykluczone (z uwagi na brak możliwości
pobrania próbek).
Nieco mniej inwazyjna jest metoda karbidowa CM. Przy jej
zastosowaniu analiza ilości wilgoci polega na pobraniu niewiel-
kiej próbki materiału przegrody i włożeniu go wraz z fiolką
zawierającą karbid do hermetycznie zamykanego pojemnika
z manometrem.
Do metod pośrednich (nieniszczących) należą przede wszystkim
elektryczne: elektrooporowa (wykorzystująca zjawisko zmiany
oporu elektrycznego na skutek zawilgocenia), dielektryczna
(działająca w oparciu o modyfikacje stałej dielektrycznej przy
zmianie zawilgocenia) czy też mikrofalowa (polegająca na wyzna-
czeniu wilgotności na podstawie tłumienia fal przy ich przecho-
dzeniu przez podłoże). Ich wadą jest m.in. wpływ temperatury
oraz rodzaju i stężenia soli występujących w murze na końcowy
odczyt wyników badań.
Niezależnie od sposobu pomiaru wilgotności najistotniejsze jest
odpowiednie zaprogramowanie badań, tzn. określenie nie tylko
miejsca, ale i sposobu pobierania próbek. Mówiąc o zawilgoconych
murach, należy jeszcze określić graniczne wartości ich zawilgoceń.
Są one przedstawione w tabeli 1.
Izolacja pozioma i pionowa podczas
renowacji obiektów zabytkowych
mgr inż.
Cezariusz Magott
Polskie Stowarzyszenie
Mykologów Budownictwa
e k s p e r t
mgr inż.
Małgorzata Szałek
Polskie Stowarzyszenie
Mykologów Budownictwa
e k s p e r t
