62
Oświetlenie jako czynnik gwarantujący optymalne warunki pracy
W odniesieniu do źródeł wyładowczych wysokoprężnych możliwość
wyboru sprowadza się zasadniczo do trzech podstawowych typów, tj.
lamp rtęciowych (obecnie tylko w zastosowaniach specjalnych), meta-
lohalogenkowych oraz sodowych (fot. 4). Zróżnicowane parametry
oświetleniowe i użytkowe powodują, że zwykle wybór najkorzystniej-
szego wariantu jest ograniczony. Dla przykładu, trwałe i wysoko
efektywne źródła sodowe charakteryzują się wyraźnie żółtą barwą
światła i stosunkowo niskim wskaźnikiem oddawania barw. Metaloha-
logenkowe, zapewniające dobre oddawanie barw, mają stosunkowo
niższą skuteczność świetlną, szybszy eksploatacyjny spadek strumienia
świetlnego oraz niższą trwałość. Są również, w porównaniu z lampami
sodowymi, mniej odporne na drgania i wstrząsy, na które często nara-
żone są oprawy w warunkach środowiska przemysłowego.
Diody elektroluminescencyjne stają się rozwiązaniem łączącym
wszystkie pożądane cechy lamp stosowanych dotychczas w oświetle-
niu obiektów przemysłowych, tj. wysoką skuteczność świetlną, trwa-
łość, jakość barwy światła. Dodatkowymi, niezwykle korzystnymi
cechami są: szybkie (również powtórne) zaświecanie, możliwość efek-
tywnej energetycznie regulacji strumienia świetlnego w szerokim
zakresie, niezależność od warunków zasilania, odporność na wstrząsy.
Przy odpowiednio dobranym zasilaczu praktycznie nie zachodzi migo-
tanie i efekt stroboskopowy.
Skuteczność świetlna opraw LED przekracza obecnie 100 lm/W jest
więc porównywalna z parametrami opraw z lampami sodowymi, przy
jednocześnie znacząco lepszych wskaźnikach barwy światła. Wyróż-
nia je także wysoka trwałość. W odniesieniu do dotychczas stosowa-
nych źródeł światła określa ją tzw. trwałość średnia 50%, tj. czas, po
którym połowa źródeł wygasa. Dla diod LED ten sposób wyznaczania
trwałości nie ma zastosowania, ponieważ świecą w bardzo długim
czasie, jednak z coraz mniejszym strumieniem świetlnym, dlatego
w odniesieniu do nich, jako podstawowe kryterium oceny trwałości,
przyjęto spadek strumienia do określonego poziomu. Najczęściej
jest to 70% początkowej wartości oznaczone symbolem L70.
Podawane według niego trwałości lamp LED wynoszą przeważ-
nie 40–60 tys. godzin, co oznacza znacząco dłuższą eksploata-
cję w porównaniu ze wszystkimi dotychczas stosowanymi źród-
łami światła.
Przy ocenie celowości wykorzystania opraw LED w halach przemy-
słowych, należy wziąć pod uwagę również takie czynniki, jak: tem-
peratura otoczenia i zapylenie. Ważnym ograniczeniem możliwo-
ści szerszego stosowania opraw LED jest niekorzystny wpływ wysokiej
temperatury na ich parametry, który przyczynia się do obniżenia sku-
teczności świetlnej i trwałości. Pogorszenie warunków pracy może
również wynikać z występującego w pomieszczeniu zapylenia,
skutkującego osadzaniem się pyłu na obudowie oprawy, a tym
samym ograniczeniem efektywności odprowadzania ciepła przez
radiator.
Kryteria doboru opraw oświetleniowych muszą obejmować również
ocenę warunków i możliwości ich montażu. Typowe rozmieszczenie
opraw na suficie nie zawsze stanowi optymalne rozwiązanie, zarówno
pod względem uzyskanej jakości oświetlenia, jak i wygody prowadze-
nia ich konserwacji. Często konieczna jest instalacja opraw na bocz-
nych ścianach hali, szczególnie wtedy, gdy występują pionowe płasz-
czyzny pracy, których nie można doświetlić miejscowo. Również przy
utrudnionym lub praktycznie niemożliwym dostępie do opraw mon-
towanych do konstrukcji stropu uzasadnione jest zastosowanie (na
filarach bocznych ścian) opraw o asymetrycznym rozsyle strumienia
świetlnego. Rozwiązanie takie ułatwia prowadzenie w sposób bez-
pieczny koniecznych zabiegów eksploatacyjnych, przy jednoczesnym
spełnieniu wymagań odnośnie poziomu i rozkładu oświetlenia na
urządzeniach w hali.
x x x
Podsumowanie
Uzyskanie dobrych i efektywnych systemów oświetleniowych w obiek-
tach przemysłowych jest trudnym zadaniem z uwagi na złożoność,
różnorodność i czas wykonywanych czynności oraz warunki środo-
wiska pracy. Podstawą opracowywanych projektów oświetleniowych
zawsze powinna być dokładna analiza zarówno wymagań związanych
z charakterem zadań wzrokowych, jak i technicznych możliwości reali-
zacji instalacji oświetleniowej.
Na jakość i efektywność oświetlenia zasadniczy wpływ ma dobór
odpowiednich źródeł światła, opraw oraz systemu ich funkcjono-
wania. Postęp, jaki się dokonuje w zakresie uzyskiwania coraz lep-
szych parametrów ilościowych i jakościowych światła wytwarzanego
przez diody elektroluminescencyjne, powoduje, że są one coraz częś-
ciej wykorzystywane do oświetlania hal przemysłowych. Wynika to też
z cech funkcjonalnych tych lamp, lepiej dostosowanych do potrzeb
oświetlenia w przemyśle, niż jakiekolwiek dotychczas używane. Coraz
szerszy asortyment opraw LED o fotometrycznych i funkcjonalnych
parametrach dopasowanych do specyficznych wymagań oświetle-
niowych również tworzy perspektywy ich znacznie szerszego stosowa-
nia, chociaż ciągle pewną barierą są ceny, a także obawy, wynikające
z braku doświadczeń w ich eksploatacji.
Przypisy
1
PN-EN 12464-1:2012 „Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca
pracy we wnętrzach”.
Fot. 2. Hala przemysłowa oświetlona oprawami
świetlówkowymi
Fot. 3. Hala przemysłowa z oprawami świetlówkowymi
i świetlikiem dachowym
fot. M. Górczewska (3)
Fot. 4. Hala przemysłowa oświetlona oprawami do lamp
sodowych wysokoprężnych
