Oświetlenie jako czynnik gwarantujący optymalne warunki pracy
56
natężenia oświetlenia były przypisane do pola zadania wzrokowego
i jego bezpośredniego otoczenia. W obecnej wprowadzono dodatkową
powierzchnię – tło o szerokości minimum 3 m, przylegające do pola
bezpośredniego otoczenia. Poglądowy szkic powierzchni uwzględnianych
w obliczeniach oświetleniowych przedstawiono na rysunku 1.
Szczegółowe wymagania dotyczące eksploatacyjnego poziomu i rów-
nomierności natężenia oświetlenia pola zadania wzrokowego, zróżni-
cowane zależnie od rodzaju wnętrza i elementów wzrokowych wyko-
nywanej pracy, podane są w załączniku do normy. Odnoszą się one
do zadań wzrokowych wykonywanych na poziomych, pionowych
lub ukośnych płaszczyznach roboczych. Średnie wartości natężenia
oświetlenia nie powinny być mniejsze od podanych bez względu na
wiek i stan instalacji.
Wymagania zawarte w normie odpowiadają normalnym warunkom
widzenia i uwzględniają:
• aspekty psychofizjologiczne, takie jak: wygoda widzenia
i dobre samopoczucie,
• wymagania związane z zadaniem wzrokowym,
• ergonomię widzenia,
• doświadczenia praktyczne,
• bezpieczeństwo,
• ekonomikę.
Poziomy oświetlenia powinny być zwiększone, gdy:
• zadania wzrokowe są trudne,
• popełnienie błędu jest kosztowne,
• dokładność, wyższa wydajność lub większa koncentracja mają
duże znaczenie,
• szczegóły zadania są niezwykle małe lub mają niski kontrast,
• praca jest wykonywana w długim czasie,
• wzrokowe możliwości pracownika są ograniczone.
Poziomy oświetlenia można obniżyć, gdy:
• szczegóły zadania są bardzo duże lub mają wysoki kontrast,
• czas wykonywania pracy jest krótki.
Poziom natężenia oświetlenia w bezpośrednim otoczeniu
pola pracy
Powinien być dostosowany do natężenia oświetlenia pola pracy i zapew-
niać zrównoważony rozkład luminancji w polu widzenia, gdyż znaczne
różnice mogą prowadzić do zmęczenia wzroku i odczuwania dyskom-
fortu. Natężenie oświetlenia w bezpośrednim otoczeniu pola pracy musi
być niższe niż w samym polu, ale nie mniejsze od wartości podanych
w tabeli 1. Natężenie oświetlenia w tle powinno wynosić
1
/
3
tego, jakie
osiąga bezpośrednie otoczenie pola zadania wzrokowego.
Równomierności natężenia oświetlenia rozpatrywanych powierzchni
powinny spełniać następujące wymagania:
• dla bezpośredniego otoczenia pola zadania: U
≥
0,40;
• dla tła: U
≥
0,10.
W przypadkach gdy wielkość i/lub lokalizacja miejsc pracy jest nie-
znana, należy całą powierzchnię potraktować jak pole zadania lub
oświetlić cały obszar, przyjmując wstępnie wymagany poziom natęże-
nia oświetlenia, a po otrzymaniu rzeczywistych wytycznych dostoso-
wać do potrzeb.
Oświetlenie przestrzeni wnętrza
Dopełnieniem oświetlenia pola zadania wzrokowego powinno być
oświetlenie przestrzeni, w której przebywają ludzie. Jest to niezbędne dla
ekspozycji kształtu obiektów, ich faktury oraz poprawienia wyglądu osób
przebywających we wnętrzu. Warunki te opisywane są przez pojęcia:
„średnie cylindryczne natężenie oświetlenia”, „modelowanie” i „oświetle-
nie kierunkowe”. Dobrą wzrokową komunikację i identyfikację obiektów
we wnętrzu można osiągnąć, zapewniając odpowiedni poziom średniego
cylindrycznego natężenia oświetlenia E
z
w określonych strefach prze-
strzeni, tj.
≥
50 lx przy równomierności U
o
> 0,10. Dla osób siedzących
wysokość obliczeniowa (pomiarowa) powinna wynosić 1,2 m, natomiast
dla stojących – 1,6 m. Można przyjąć, że parametr ten odpowiada śred-
niej wartości pionowego natężenia oświetlenia na umownej cylindrycznej
powierzchni zilustrowanej na rysunku 2. Szkic ten może stanowić również
wskazówkę dotyczącą sposobu wyznaczania cylindrycznego natężenia
oświetlenia na podstawie pomiarów natężenia pionowego.
Ogólny wygląd wnętrza jest korzystny, gdy struktury przestrzenne, osoby
i obiekty są oświetlone w sposób eksponujący formę i fakturę, tworząc
wyrazisty i przyjemny obraz. Oświetlenie zbyt kierunkowe powoduje
ostre cienie, zbyt rozproszone traci efekt oddawania trójwymiarowości
osób i przedmiotów, a także tworzy monotonne otoczenie. Ważnym kry-
terium dotyczącym jego jakości jest modelowanie związane z uzyska-
niem równowagi pomiędzy światłem rozproszonym i kierunkowym. Sto-
sunek cylindrycznego i poziomego natężenia oświetlenia E
h
w punkcie
może stanowić wskaźnik modelowania, którego poprawność określa
wartość: 0,30
£
E
z
/E
h
£
0,60.
Tab. 1. Powiązania pomiędzy natężeniem oświetlenia w polu zadania wzrokowego oraz
jego bezpośredniego otoczenia
Natężenie oświetlenia
w polu zadania wzrokowego
[lx]
Natężenie oświetlenia
w polu bezpośredniego otoczenia
[lx]
³
750
500
500
300
300
200
200
150
150
E
zadania
100
E
zadania
£
50
E
zadania
Rys. 1. Szkic pola zadania wzrokowego, bezpośredniego
otoczenia i tła
fot. M. Górczewska
Fot. 1. Ilustracja sposobu uwidaczniania wady powłoki
lakierniczej – „skórki pomarańczy”
rys. M. Górczewska
Rys. 2. Ilustracja sposobu wyznaczania cylindrycznego
natężenia oświetlenia
rys. M. Górczewska
