Oddymianie hal przemysłowych i magazynowych
42
Efektem końcowym realizacji etapu pierwszego powinno być wykonanie
„w toku wzajemnej współpracy projektanta z rzeczoznawcą” scenariusza
pożarowego, opisującego zasady działania całego systemu, w tym rów-
nież sposób i sekwencje pracy poszczególnych elementów instalacji
(§ 5.1 [2]). Dokument ten musi uwzględniać współdziałanie wszystkich
systemów bezpieczeństwa pożarowego występujących w obiekcie, m.in.
instalacji: detekcji pożaru, oddymiania, automatycznego sterowania
zmianą położenia zabezpieczeń przeciwpożarowych, otwarcia otworów
dolotowych powietrza oraz stałych urządzeń gaśniczych.
x x x
Jaki typ instalacji zastosować w obiektach PM?
Hale przemysłowo-magazynowe są najczęściej oddymiane za pomocą
systemów grawitacyjnych, gdzie głównym mechanizmem odpowie-
dzialnym za przepływ dymu jest siła wyporu hydrostatycznego spowo-
dowana różnicą temperatury dymu i otaczającego go powietrza. Ich
podstawowymi elementami są klapy dymowe, które muszą spełniać
wymagania PN-EN 12101-2. Za popularnością takiego rozwiązania
przemawia głównie cena (czyli argument podstawowy), ale ma ono
również inne zalety – pozwala na skuteczne działanie instalacji, nawet
jeżeli pożar przekroczy wielkość projektową. Klapy dymowe poradzą
sobie z usunięciem większej ilości dymu, czego nie są w stanie zreali-
zować wentylatory o sprecyzowanej wydajności. W przypadku obiek-
tów PM, w których warunki bezpiecznej ewakuacji nie stanowią celu
nadrzędnego, niska skuteczność instalacji w początkowej fazie pożaru
lub przy pożarach typu tlącego nie dyskwalifikuje tego rozwiązania.
Działanie oddymiania grawitacyjnego może być inicjowane ręcznie,
ale chociaż przepisy nie nakładają takiego obowiązku, warto pamię-
tać, że opisane powyżej złagodzenia wymagają zastosowania samo-
czynnych urządzeń oddymiających. Uruchomienie instalacji oddy-
miającej i napowietrzającej musi więc nastąpić automatycznie (bez
udziału człowieka). Klapy dymowe mogą być otwierane samoczyn-
nie sygnałem z centrali starowania pożarowego po wykryciu pożaru
przez system detekcji lub po przekroczeniu zadanych warunków tem-
peraturowych w otoczeniu klapy. W omawianej grupie obiektów naj-
częściej wykorzystuje się mechanizmy pneumatyczne z układem ter-
mowyzwalacza lub ze sprężyną gazową z bezpiecznikiem termicznym.
Warto również dodać, że jeżeli klapy będą uruchamiane automatycz-
nie mogą mieć niższą (tańszą) klasę B
300
30, przy otwieraniu ręcznym
przepisy wymagają już klasy B
600
30.
System oddymiania mechanicznego ze względu na wysokie koszty
wykonania zdecydowanie rzadziej znajduje zastosowanie w obiektach
PM. Korzystanie z wentylatorów oddymiających staje się konieczne
m.in. w przypadku skomplikowanego układu wewnętrznych pomiesz-
czeń i dróg komunikacji. Wyciąg mechaniczny powinien funkcjono-
wać np. dla zamkniętych przestrzeni wewnątrz hal (magazynowych,
biurowych lub technologicznych, pod antresolami itd.). W wielu obiek-
tach klasyfikowanych jako PM, często o bardzo dużych powierzch-
niach, pracuje w sposób ciągły znaczna grupa osób. W takich przy-
padkach konieczna staje się ochrona dróg ewakuacyjnych, co może
wymagać zastosowania wyciągu mechanicznego.
x x x
Podział obiektu na sektory oddymiania – rola
kurtyn dymowych
Obliczenia wielkości instalacji oddymiającej powinny zostać poprze-
dzone wydzieleniem stref dymowych, czyli obszarów, w których po
wykryciu pożaru będzie działać system usuwania dymu. Zagadnienie to
zostanie omówione szerzej, ponieważ podczas projektowania instalacji
oddymiania rola i sposób wydzielenia tej przestrzeni jest często zanie-
dbywany. Wielkość stref dymowych definiuje się różnorodnie w różnych
standardach. Przykładowo, NFPA 204 uzależnia maksymalną szero-
kość i długość zasobnika od średniej wysokości obiektu. Nie może być
ona większa niż 8H, co przy wysokich halach produkcyjnych lub maga-
zynowych pozwala na wyznaczenie bardzo obszernych zbiorników dymu
(dla H = 10 m jest to maks. 6400 m
2
). Rozsądniejsze ograniczenie zna-
leźć można w normie DIN 18232-2:20. Powierzchnia strefy dymowej nie
powinna wynosić więcej niż 1600 m
2
, a dla pomieszczeń o wysokości
min. 9 m może zostać powiększona maksymalnie do 2600 m
2
(wiąże się
to jednak z koniecznością zwiększenia powierzchni czynnej oddymiania).
Ponadto największy odstęp pomiędzy kurtynami dymowymi bądź ścianą
a kurtyną nie może przekraczać 60 m.
Najczęściej podziału przestrzeni podstropowej na strefy dymowe doko-
nuje się właśnie z wykorzystaniem stałych ścianek kurtynowych (kurtyn
dymowych), przylegających bezpośrednio do stropu pomieszczenia
i skierowanych pionowo w dół od sufitu – tzw. kurtyn statycznych, okre-
ślanych skrótem SSB (z ang.
Static Smoke Barriers
). W obiektach, gdzie
taki podział będzie stwarzał poważne utrudnienia komunikacyjne oraz
kolidował z estetyką wnętrza, lepszym rozwiązaniem mogą być kurtyny
ruchome (aktywne) określane jako ASB (z ang.
Active Smoke Barriers
).
Te ostatnie przechodzą automatycznie z pozycji zrolowanej (złożonej) do
rozwiniętej (pożarowa pozycja działania) z chwilą otrzymania sygnału
z centrali sterowania pożarowego. Ich minimalna wysokość podana jest
w standardach projektowych (np. min. 0,2H), ale faktyczna powinna
zostać ustalona na podstawie obliczenia grubości warstwy dymu
w zasobniku z uwzględnieniem zjawiska spiętrzenia dymu na kurtynie.
Kurtyny dymowe niezależnie od materiałów zastosowanych do ich pro-
dukcji muszą spełniać wymogi normy PN-EN 12101-1. Omawiane tu ele-
menty systemu wentylacji pożarowej (pomimo czasem bardzo prostej kon-
strukcji) nie mogą mieć przypadkowych wymiarów ani być wykonane
z dowolnych niepalnych materiałów (co sugeruje np. polska norma). Kur-
tyny powinny mieć stosowne świadectwa potwierdzające m.in.:
• zdolność do zachowywania szczelności dymowej – przenikanie
dymu nie może przekraczać 25 m
3
/m
2
/h przy nadciśnieniu 25 Pa
w temperaturze otoczenia lub 200
o
C;
• maksymalną dopuszczalną tzw. wolną powierzchnię – łączną
powierzchnię otworów i szczelin wokół obwodu kurtyny dymowej
(występujących np. na styku konstrukcji kurtyny ze ścianą budynku
lub będących wynikiem jej przesunięcia na skutek siły wyporu gazów
pożarowych), która musi być mniejsza od wartości dopuszczalnych;
na zwiększone przecieki dymu narażone są szczególnie tekstylne kur-
tyny ruchome;
• dla kurtyn aktywnych – niezawodność zmiany położenia z pozycji zło-
żonej do pożarowej; oznacza to konieczność pozytywnego zakończenia
testu pracy kurtyny non-stop przez min. 1000 cykli zmian jej położenia.
x x x
Dobór elementów instalacji oddymiającej dla
obiektów PM
Po dokonaniu wyboru rozwiązań technicznych oraz opisaniu w scena-
riuszu sposobu ich działania należy przystąpić do projektowego określe-
nia wielkości instalacji oddymiającej. W praktyce oznacza to koniecz-
ność: wyznaczenia wielkości zasobnika dymu, następnie wyliczenia
minimalnej powierzchni czynnej klap dymowych (ew. wydatku wentyla-
torów oddymiających) dla każdej wydzielonej strefy dymowej oraz okre-
