Page 16 - Sektor Elektroenergetyczny 2014

14
Prace przy urządzeniach elektrycznych można prowadzić pod na-
pięciem, w pobliżu napięcia i przy wyłączonym napięciu. O zakwa-
lifikowaniu robót do wykonywanych pod napięciem lub w pobliżu
napięcia decyduje minimalna odległość w powietrzu od nieosłoniętych
(dostępnych) części czynnych znajdujących się pod napięciem, podana
w tabeli 1. (§ 25.2). Warto zwrócić uwagę, że w wyliczeniu tym znowu
nie uwzględniono napięć bezpiecznych. Tak więc dla poziomu napięć
do 1 kV dla prac pod napięciem podano „bez dotyku”, czyli wartość
0 mm, a w pobliżu napięcia – 300 mm. Dotyczy to zarówno rozdziel-
nicy siłowej 500 V, jak i akumulatora 12 V. Dla typowego poziomu
średniego napięcia 15 kV odległości te wynoszą odpowiednio: 160 (pod
napięciem) i 1160 mm (w pobliżu napięcia). Z danych tych wynika, że
jeżeli po otwarciu oddziałowej szafy rozdzielczej nn w odległości 30 cm
będzie dostępna część przewodząca, prace w tej szafie będą wykony-
wane w pobliżu napięcia. Analogicznie, jeżeli w polu rozdzielni 15 kV
odległość od dostępnych, pozostających pod napięciem szyn lub głowicy
kablowej będzie mniejsza lub równa 116 cm, będzie to również praca
w pobliżu napięcia. A są to typowe sytuacje występujące przy utrzyma-
niu ruchu, jak i przy przeglądach rozdzielnic. Oczywiście, ze względów
bezpieczeństwa należy dążyć do prowadzenia prac przy wyłączonym
napięciu. Tu, zgodnie z przepisami, obowiązuje niezmiennie tzw. kanon
elektryka (§ 27) – przed rozpoczęciem robót należy:
1) zastosować odpowiednie zabezpieczenie przed przypadkowym załą-
czeniem napięcia;
2) oznaczyć miejsce wyłączenia;
3) sprawdzić, czy nie występuje napięcie na odłączonych urządzeniach
i instalacjach elektrycznych;
4) uziemić wyłączone urządzenia i instalacje elektryczne;
5) oznaczyć strefę pracy znakami lub tablicami bezpieczeństwa.
Przepisy rozporządzenia w tym miejscu nie precyzują, tak jak to miało
miejsce poprzednio, szczególnych wymagań dotyczących sposobu
realizacji wymienionych wyżej obowiązków. Stąd prowadzący eksploata-
cję lub działający w jego imieniu poleceniodawca muszą wziąć na siebie
odpowiedzialność za podjęte działania, tak aby były one bezwzględnie
skuteczne. Dotyczy to przede wszystkim ochrony przed przypadkowym
załączeniem napięcia oraz sposobu uziemienia. Również oznaczenie strefy
pracy może być niewystarczającym zabezpieczeniem terenu robót przed
dostępem osób postronnych. Rodzaj i sposób ochrony będą zależały od
miejsca prowadzenia prac – inne będą wymagane w przypadku tablicy
rozdzielczej w przedszkolu, szafy rozdzielczej na oddziale produkcyjnym
czy rozdzielnicy głównej nn w zakładzie przemysłowym.
Dla czynności wykonywanych przy wyłączonym napięciu przepisy nie
precyzują żadnych specjalnych obowiązków dotyczących organizacji
pracy. Zależy ona od zakresu prowadzonych robót, ich złożoności,
pracochłonności, stosowaniu odpowiednich materiałów, narzędzi,
sprzętu ochrony osobistej itd. Czynności mogą być wykonywane jedno-
i wieloosobowo, z tym zastrzeżeniem, że wszystkie osoby muszą mieć
uprawnienia i upoważnienia. Wskazane jest także, aby wykonywać
prace zgodnie z instrukcją eksploatacji. Szczegółowe zasady dotyczące
ww. zagadnień, jak również przygotowania miejsca robót, uziemiania,
stosowania przegród, przeszkód, znakowania itd. określają Polskie
Normy podane na końcu artykułu.
Inaczej jest w przypadku prowadzenia prac pod napięciem i w jego
pobliżu. Są one zaliczane do czynności wykonywanych w warunkach
szczególnego zagrożenia życia i zdrowia, a ich pełny katalog jest wymie-
niony w § 28.1. Dla elektryka znaczenie mają głównie prace:
1) w pobliżu nieosłoniętych urządzeń elektroenergetycznych lub ich
części, znajdujących się pod napięciem;
2) przy urządzeniach elektroenergetycznych wyłączonych spod napięcia,
lecz uziemionych w taki sposób, że żadne z uziemień nie jest widoczne
z miejsca wykonywania pracy;
3) przy wyłączonych spod napięcia lub znajdujących się w budowie
elektroenergetycznych liniach napowietrznych, które krzyżują się
w strefie ograniczonej uziemieniami ochronnymi z liniami znajdującymi
się pod napięciem lub mogącymi znaleźć się pod napięciem, w tym
z przewodami trakcji elektrycznej;
4) na skrzyżowaniach linii elektroenergetycznych znajdujących się
pod napięciem lub mogących znaleźć się pod napięciem i przewodami
trakcji elektrycznej;
5) przy wyłączonym spod napięcia torze wielotorowej elektroenerge-
tycznej linii napowietrznej o napięciu 1 kV i powyżej, jeżeli którykol-
wiek z pozostałych torów linii pozostaje pod napięciem.
Katalog ten jest otwarty i prowadzący eksploatację może uzupełnić
wykaz o prace, które jego zdaniem również stwarzają szczególne zagro-
żenia dla zdrowia i życia ludzi (§ 28.3).
Wspomniane czynności muszą być wykonywane na polecenie pisemne
(§ 28.1) oraz w co najmniej dwuosobowej obsadzie (§ 28.4). Uwzględ-
niając warunek zawarty w § 6, wszyscy muszą mieć odpowiednie
uprawnienia i upoważnienia. Czyli koniec prowadzenia robót przez
jednego elektryka w towarzystwie innej osoby w celu asekuracji. Ma
to szczególne znaczenie dla pracowników zatrudnionych w charakterze
elektryka konserwatora czy elektryka (pomiarowca, automatyka) dy-
żurnego w służbie utrzymania ruchu. Okazuje się, że wymiana wkładki
bezpiecznikowej, żarówki, czujnika temperatury, termika w styczniku
pompy jest pracą wykonywaną w pobliżu napięcia. Nie wolno jej prze-
prowadzać pod napięciem, a jeżeli już, to na polecenie pisemne i w co
najmniej dwuosobowym, kwalifikowanym zespole.
Odpowiedzialnym za wystawianie poleceń pisemnych jest prowadzący
eksploatację lub osoby przez niego upoważnione (§ 29.1). Prowadzący
eksploatację jest także zobowiązany do ustalenia wzoru poleceń, sposobu
ich rejestrowania, wydawania, przekazywania, obiegu i przechowywania
(§ 28.5). Polecenie powinno zawierać co najmniej (§ 28.2.):
Napięcie znamionowe
urządzenia lub instalacji
elektrycznej
Minimalny odstęp w powietrzu, wyznaczający
zewnętrzną granicę strefy
prac pod napięciem prac w pobliżu napięcia
kV mm mm
≤1 bezdotyku 300
3 60 1120
6 90 1120
10 120 1150
15 160 1160
20 220 1220
30 320 1320
110 1000 2000
220 1600 3000
400 2500 4000
750 5300 8400
Tab. 1. Minimalne odstępy w powietrzu od nieosłoniętych urządzeń i instalacji elektrycznych
lub ich części znajdujących się pod napięciem, wyznaczające zewnętrzne granice strefy prac
Jak bezpiecznie i zgodnie z przepisami wykonywać prace przy rozdzielnicach nn i SN