Page 14 - Sektor Elektroenergetyczny 2014

12

W dniu 23.10.2013 roku weszło w życie (choć opublikowane pół

roku wcześniej) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 marca

2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach

energetycznych (DzU poz. 492) [3]. Zastąpiło ono obowiązujące prawie

15 lat Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 17 września 1999 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instala-

cjach energetycznych (DzU nr 80, poz. 912) [4].

❘ ❘ ❘

Przedmiot działania – urządzenia energetyczne

Jak zapisano w § 1, ww. rozporządzenie zawiera wymagania bezpie-

czeństwa i higieny pracy przy eksploatacji urządzeń energetycznych,

które, zgodnie z definicją zawartą w Prawie energetycznym [1], określa

się jako stosowane w procesach wytwarzania, przetwarzania, przesyła-

nia, dystrybucji, magazynowania oraz użytkowania paliw lub energii.

W odniesieniu do energii elektrycznej definicja ta obejmuje produkty

od baterii paluszka AAA poprzez latarkę elektryczną, rozdzielnice,

transformatory, silniki, oprawy oświetlenia ulicznego, linie elektro-

energetyczne po generatory w elektrowni atomowej. Wyłączone z tej

grupy są jedynie urządzenia energetyczne powszechnego użytku, czyli

przeznaczone do indywidualnych zastosowań lub używane w gospodar-

stwach domowych (§ 3 pkt. 3). Warto zwrócić uwagę, że z powyższej

rodziny wyrobów nie zostały wyjęte urządzenia na napięcia bezpieczne.

O ile więc baterię w budziku jako sprzęcie gospodarstwa domowego

może wymienić dziecko, to w przypadku baterii w czujniku ruchu

oświetlenia ulicznego niezbędne będzie zaangażowanie osoby uprawnio-

nej

1

i upoważnionej

2

, a często także dysponującej poleceniem pisem-

nym. To, czy prace są prowadzone przy urządzeniach energetycznych,

ma istotne znaczenie dla wykonawcy. Warto zwrócić uwagę, że w roz-

porządzeniu nie znajdziemy definicji czynnego i nieczynnego sprzętu

opisywanego typu, a także obiektów czy pomieszczeń energetycznych.

Pozostaje tylko przytoczona wyżej definicja urządzeń energetycznych.

Tak więc, jeżeli instalatorowi przyjdzie wykonywać prace w wieżo-

wej stacji transformatorowo-rozdzielczej, to po fizycznym odcięciu

zasilania po obu stronach, wysokiego i niskiego napięcia, znajdujące się

w budynku urządzenia (rozdzielnice, transformatory, rozłączniki itd.)

nie będą się mieścić w definicji urządzenia energetycznego, ponieważ

nie służą w tym momencie do wytwarzania, przetwarzania, przesyłania

i dystrybucji energii. Można je traktować tak jak transformator i silnik

w warsztacie czy magazynie, w przypadku których nie będą miały za-

stosowania wytyczne ww. rozporządzenia, a tylko ogólne przepisy BHP

[6], jak przy wszystkich innych czynnościach.

❘ ❘ ❘

Organizacja prac

Nowe rozporządzenie na pierwszy rzut oka wprowadza dużą dowolność

w kwestii organizacji robót. Nic bardziej mylnego.

Zmienił się bowiem radykalnie zakres odpowiedzialności za bez-

pieczeństwo wykonywania prac. O ile poprzednie przepisy były

adresowane do pracodawców i pracowników, to obecnie są skierowane

do wszystkich osób prowadzących roboty przy urządzeniach, bez

względu na rodzaj zatrudnienia.

Jak w tej sytuacji powinien zachować się instalator, który ma wyko-

nać konkretne prace w rozdzielni wysokiego lub niskiego napięcia,

zakładając oczywiście, że posiada on odpowiednią wiedzę, umiejętności,

narzędzia i środki ochrony osobistej? Istotna jest ocena ryzyka zagroże-

nia życia i zdrowia powodowanego przez działanie prądu elektrycznego

i dostosowanie wszelkich czynności do poziomu tego ryzyka.

Ideą nowych przepisów jest przeniesienie odpowiedzialności za

organizację i bezpieczeństwo wykonywania prac przy urządzeniach na

prowadzącego eksploatację

3

. To właśnie on ma określić ryzyko zwią-

zane z powyższymi czynnościami, ustalić sposób wykonywania robót

i określić środki oraz warunki ich bezpiecznego prowadzenia. Jeżeli

instalator wykonuje pracę na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego,

takiego jak np. spółka dystrybucyjna czy elektrownia systemowa,

to wszystko ma „podane na talerzu”: dostaje umowę na wykonanie

robót, polecenie pisemne (jeżeli jest wymagane), zostaje zapoznany

z obowiązującymi u prowadzącego eksploatację instrukcjami eksplo-

atacji oraz organizacji bezpiecznej pracy (IOBP), zostaje dopuszczony

do robót, a po ich zakończeniu następuje odbiór. Tak samo będzie,

gdy ww. przedsiębiorstwo zleci instalatorowi wykonywanie określo-

nych czynności eksploatacyjnych, jak: przeglądy, konserwacje, napra-

wy urządzeń rozdzielczych. Wówczas instalator otrzyma instrukcję

eksploatacji wraz z IOBP, inne wymagane dokumenty i specyfikacje

techniczne, instrukcje fabryczne producentów urządzeń, szczegółowe

zakresy oraz terminy wykonywania poszczególnych czynności. Inaczej

ma się sprawa wtedy, gdy zleceniodawcą jest przysłowiowy piekarz,

któremu akurat „strzelił” transformator na słupowej stacji transfor-

matorowo-rozdzielczej 15/0,4 kV, a urządzenie to należy do odbiorcy

i jest przez niego eksploatowane. Szczęście, jeżeli ma on projekt

techniczny, gdyż najczęściej dysponuje tylko umową kompleksową

na sprzedaż energii elektrycznej. Nie muszę dodawać, że w zakładzie

nie ma żadnej osoby uprawnionej, która zajmowałaby się eksploatacją

urządzeń. Wówczas instalator musi, chcąc nie chcąc, wejść w rolę

prowadzącego eksploatację i spełnić wszystkie wymagania, jakie się

z tym wiążą – w następującej kolejności:

1) ustalić instrukcję eksploatacji stacji transformatorowo-rozdzielczej,

w tym IOBP (§ 4);

2) określić, zgodnie z powyższą instrukcją, sposób wykonania pracy:

pod napięciem, w pobliżu napięcia, przy wyłączonym napięciu (§ 25.1);

3) wyznaczyć i upoważnić osoby do wykonywania w jego imieniu dzia-

łań związanych z wydawaniem poleceń, koordynacją prac, dopuszcza-

niem do robót i ich wykonywaniem (§ 5);

4) sprawdzić, czy planowane czynności znajdują się w wykazie prac

wykonywanych w warunkach stwarzających możliwość wystąpienia

szczególnego zagrożenia dla życia i zdrowia ludzkiego (§ 28.2);

5) jeżeli powyższy punkt zostanie spełniony, to zgodnie z IOBP należy

ustalić wzór, zasady wystawiania, wypełniania, rejestracji i obiegu pole-

ceń pisemnych oraz dokumentowania sposobu przygotowania miejsca

pracy, dopuszczenia do robót i ich wykonywania (§ 31);

6) prowadzić wymaganą dokumentację – wykazy poleceniodawców,

koordynujących i dopuszczających, zawierających co najmniej imię i na-

zwisko osoby upoważnionej, zakres upoważnienia, okres, na jaki zostało

ono udzielone (§ 5.2).

Jak bezpiecznie i zgodnie

z przepisami wykonywać prace

przy rozdzielnicach nn i SN

Jak bezpiecznie i zgodnie z przepisami wykonywać prace przy rozdzielnicach nn i SN

inż. Radosław Schmidt

nadinspektor pracy, Państwowa Inspekcja Pracy

Okręgowy Inspektorat Pracy w Opolu

ekspert