Sterowanie oświetleniem wewnętrznym i zewnętrznym w budynkach wielorodzinnych
82
W trakcie eksploatacji istotnym problemem dla właścicieli budyn-
ków stają się natomiast koszty energii elektrycznej zużywanej
na oświetlenie. Dlatego już na etapie projektowania oświetlenia
należy poszukiwać rozwiązań, które ograniczą koszty wykończenia
i użytkowania ciągów komunikacyjnych.
x x x
Sterowanie oświetleniem wewnętrznym
Najpopularniejszym źródłem światła stosowanym na klatkach
schodowych i w garażach jest wciąż tradycyjna lampa żarowa
(żarówka) o niskiej sprawności, która często się przepala i zamie-
nia na światło jedynie 5–10% pobranej energii, a pozostałą część
na ciepło. Ze względów ekonomicznych jest to rozwiązanie bar-
dzo nieefektywne, gdyż znacząco podnosi koszty związane ze
zużyciem energii elektrycznej. Aby tego uniknąć, zaleca się uży-
wanie źródeł światła o wyższej skuteczności świetlnej. Koszt
zamiany żarówek tradycyjnych, halogenowych bądź kompakto-
wych na LED-owe zwraca się już po kilku lub kilkunastu miesią-
cach [1].
W przypadku części ogólnodostępnych oświetlanych niewielką liczbą
źródeł światła wciąż stosowane są układy oparte na łącznikach kla-
wiszowych schodowych i krzyżowych. Schemat takiego rozwiąza-
nia przedstawiono na rys. 1. Jego wadą jest dość skomplikowane
połączenie wszystkich łączników. Podobną funkcjonalność przy dużo
prostszym połączeniu zapewnia użycie przekaźnika bistabilnego, co
przedstawia rys. 2 (BIS-411 firmy F&F).
Przedstawione standardowe rozwiązania są bardzo popularne
i trwałe, ale zawsze powodują włączenie wszystkich źródeł
światła, a podstawową zasadą świadomego użytkownika energii
powinno być uruchamianie oświetlenia tylko wtedy, gdy jest to
niezbędne. Przykładowo, całościowe oświetlenie klatki schodo-
wej, w przypadku gdy jeden lokator zamierza dojść z mieszkania
do windy na tej samej kondygnacji, jest stratą energii. W budyn-
kach wielorodzinnych, użyteczności publicznej czy biurowych znaj-
duje się wiele pomieszczeń, w których światło jest włączane tylko
na chwilę, np. wspomniane klatki schodowe, magazyny, garaże,
piwnice. Idealnym rozwiązaniem dla tego typu przypadków jest
zastosowanie czujników ruchu, które zapewniają oświetlenie
w wybranym miejscu i określonym czasie. Gdy osoba znajdzie
się w zasięgu działania czujnika ruchu, włączy on oświetlenie,
a gdy je opuści, światło zostanie wyłączone. Oszczędności z uży-
cia oświetlenia automatycznego wiążą się nie tylko z mniejszym
zużyciem energii podczas eksploatacji, lecz także niższymi
kosztami instalacji: brakiem konieczności montażu włączników,
a co za tym idzie – również rozplanowywaniem i montowa-
niem puszek instalacyjnych oraz innych elementów związanych
z manualnym sterowaniem oświetleniem czy mniejszą ilością
okablowania.
Na rynku dostępne są różne rodzaje czujek ruchu. Urządzenia
wykorzystujące wysokie częstotliwości najlepiej sprawdzą się
w pomieszczeniach wewnętrznych, np. w korytarzach, na klat-
kach schodowych. W przeciwieństwie do urządzeń aktywnych
w podczerwieni czujniki wysokiej częstotliwości działają znacz-
nie szybciej, reagują bezpośrednio na ruch bez opóźnienia.
W związku z tym nie występują w tym przypadku ograniczenia ich
prawidłowej pracy związane z temperaturą otoczenia czy też kie-
runkiem ruchu wykrywanego obiektu.
x x x
Sterowanie oświetleniem zewnętrznym
Projektując nowoczesny układ oświetlenia zewnętrznego, można
skorzystać z szerokiej gamy sterowników różniących się przede
wszystkim funkcjonalnością. Podstawowe modele uruchamiają
moduły świetlne po otrzymaniu sygnału z czujnika ruchu bądź
natężenia oświetlenia, a bardziej zaawansowane urządzenia
mogą realizować nawet rozbudowane sceny świetlne. Najprost-
szymi urządzeniami przeznaczonymi do sterowania oświetle-
niem zewnętrznym są czujniki ruchu. Stosowane są w miejscach,
w których nie jest wymagana ciągłość oświetlenia. W zależności
od przeznaczenia i częstości użytkowania oświetlanej przestrzeni
można ustawić czas oraz poziom natężenia oświetlenia. W przy-
padku bardziej zaawansowanych rozwiązań można wykorzystać
programatory czasowe, które pozwalają na zautomatyzowanie
pracy systemu oświetlenia w zadanym przedziale czasowym.
W tego typu rozwiązaniach można również zaprogramować stop-
niowe lub płynne ściemnianie w zakresie 0–100%, przy niezależ-
nym sterowaniu każdą z opraw.
Wyłączniki zmierzchowe to urządzenia pozwalające na automa-
tyczne sterowanie oświetleniem zewnętrznym w zależności
od natężenia światła otoczenia. Istnieją sterowniki mogące
Rys. 1. Schemat elektryczny sterowania punktu oświetleniowego za pomocą łączników instalacyjnych schodowych
i krzyżowego
Rys. 2. Schemat elektryczny sterowania punktu oświetle-
niowego za pomocą przekaźnika bistabilnego i łączników
dzwonkowych [3]
rys. T. Zarębski (2)
