136
Mała architektura w przestrzeni osiedli mieszkaniowych
żywopłot i odpowiednio zabezpieczając. Kosze na śmieci powinny być
trwałe i uniemożliwiać ich przesuwanie, by nie generować zachowań
niepożądanych. Również rodzaj użytego pojemnika musi być dopaso-
wany do potrzeb użytkowników, np. tam, gdzie można spodziewać się
palaczy papierosów, warto pomyśleć o popielniczkach. Dobrym roz-
wiązaniem będzie też zastosowanie daszków lub innych form zabez-
pieczających zebrane śmieci przez wyciąganiem ich przez ptaki lub
rozrzucaniem przez wiatr.
x x x
Oświetlenie
Bardzo ważnym elementem, niezbędnym dla prawidłowego funkcjono-
wania osiedli mieszkaniowych i służącym zapewnieniu bezpieczeństwa,
jest oświetlenie. Właściwie rozplanowane i dopasowane do charakteru
poszczególnych obszarów będzie sprzyjać korzystaniu z przestrzeni po
zmierzchu, zachęcając do wydłużenia czasu spędzanego na świeżym
powietrzu, oraz ułatwiać dostęp do poszczególnych obiektów i miejsc.
W strefach publicznych osiedla wzdłuż ciągów komunikacyjnych spraw-
dzą się wysokie latarnie o dość szerokim zasięgu światła. W strefach
wejść do budynków nie może być ono kierowane w okna lokali miesz-
kaniowych, natomiast intensywniejszego oświetlenia wymagają schody
i rampy oraz drzwi wejściowe i domofon. Punkty oświetleniowe mogą
być z powodzeniem montowane na elewacji budynku albo uwzględ-
nione w konstrukcji zadaszenia.
W strefach wypoczynku można zastosować bardziej zróżnicowane
formy oświetlenia dla utrzymania poczucia kameralności i bardziej przy-
jaznej atmosfery. Sprawdzą się tu zarówno niższe lampy, jak i monto-
wane w nawierzchni, które podkreślą przebieg ścieżki doprowadzającej
do placu wypoczynkowego. Oświetlenie punktowe pozwoli wyekspono-
wać roślinność lub dekoracyjne elementy rzeźbiarskie. Ma ono za zada-
nie doświetlać przestrzeń i obiekty, na które kierowany jest wzrok, dla-
tego nie może razić osób odpoczywających na ławkach lub innych
elementach przeznaczonych do siedzenia.
x x x
Ogrodzenie
Ogrodzenia w przestrzeni osiedli mieszkaniowych stosowane są w róż-
nym zakresie i pełnią odmienne funkcje. Grodzenie zespołów mieszka-
niowych ma zarówno zwolenników, jak i przeciwników – niezależnie od
opinii zawsze będzie to forma dzielenia przestrzeni. Nawet jeśli priory-
tetem jest utrzymanie bezpieczeństwa, elementy te powinny być stoso-
wane z rozwagą, aby nie utrudniać poruszania się ani nie ograniczać
dostępu do miejsc i obiektów, które tego nie wymagają.
W zespołach mieszkaniowych zastosowanie trwałego ogrodzenia pomię-
dzy strefą prywatnych ogródków a przestrzenią publiczną może być
celowe, aby uniknąć konfliktów. Doskonale sprawdzą się w takiej sytua-
cji również ogrodzenia ażurowe, np. konstrukcje porośnięte pnączami,
dopełnione odpowiedniej wysokości żywopłotem lub kompozycją roślin
zasłaniających wgląd osób niepożądanych do prywatnego ogródka.
Trwałe ogrodzenie nierzadko jest konieczne tam, gdzie trzeba oddzielić
się od uciążliwego sąsiedztwa, np. pełne ogrodzenie wraz z rozbudo-
wanym układem roślinności wysokiej może stanowić formę wyciszenia
i osłony terenu osiedla od hałasu sąsiadujących dróg kołowych.
Gdy ważne jest podkreślenie granic pomiędzy strefami o odmiennych
funkcjach w obrębie zespołu mieszkaniowego, warto zastosować różnej
wysokości murki oporowe, sztachety lub żywopłoty. Jeśli ogrodzenie prze-
biega na długim odcinku, często potrzebne jest zamontowanie furtek
lub bram, które zapewnią dostęp do wybranych miejsc bez konieczności
obchodzenia parkanu dookoła. Forma zamknięć decyduje o warunkach
zabezpieczenia i zasadach wchodzenia na dany teren. Otwarte bramki
mogą tylko symbolizować podział funkcjonalny przestrzeni, te zamy-
kane na zasuwki chronić teren przed zwierzętami lub ograniczać dostęp
dzieci do stref dla nich niebezpiecznych, a zamykane na klucz oznaczać
dostępność tylko dla określonej grupy użytkowników.
x x x
Podsumowanie
Elementy małej architektury pełnią wiele funkcji w przestrzeni osiedli
mieszkaniowych, m.in. wpływają na ich funkcjonalność, użyteczność
i atrakcyjność. Przemyślany dobór rozwiązań i ich rozplanowanie czę-
sto decydują o powodzeniu inwestycji, czego obrazem jest ich eksploa-
tacja przez zadowolonych mieszkańców. Dlatego też przeanalizowanie
potrzeb i oczekiwań użytkowników przestrzeni osiedlowej stanowić może
klucz do sukcesu. Rozmieszczenie i liczba, ale też stylistyka elementów
wyposażenia odgrywać będą wiodącą rolę w ich ocenie, a w następ-
stwie – generować pozytywne społeczne zachowania.
Urządzenia i elementy małej architektury źle dobrane do możliwości
przestrzennych i funkcjonalnych danego zespołu mieszkaniowego, ale
też niedostosowane do wymagań i zachowań mieszkańców mogą stać
się przyczyną narastających konfliktów społecznych. Obiekty niewłaś-
ciwe usytuowane, zrealizowane częściowo czy nieużytkowane szybko
stracą na wartości i będą nagminnie dewastowane. Natomiast urzą-
dzenia funkcjonalne, atrakcyjne wizualnie, wykonane z wysokiej jakości
materiałów, wygodne, estetyczne i trwałe zapewnią im długą eksploata-
cję i ograniczą koszty utrzymania.
Standard osiedli mieszkaniowych współcześnie określają różne czynniki,
a w procesie kreacji ich przestrzeni uczestniczą również elementy małej
architektury. Przy zagospodarowywaniu obszaru zespołów mieszkanio-
wych można skorzystać z dostępnej oferty rynkowej elementów wypo-
sażenia, ale coraz popularniejsze są te projektowanie bezpośrednio dla
danego miejsca. Takie zamawiane „umeblowanie” – jednolite pod wie-
loma względami z pozostałymi obiektami osiedla – nada jego prze-
strzeni spójny charakter i wyróżni spośród wielu innych. Mała architek-
tura wkomponowana w pięknie zaaranżowaną i zadbaną zieleń sprzyjać
będzie nawiązywaniu kontaktów między mieszkańcami oraz utrzymy-
waniu i zacieśnianiu relacji już istniejących pomiędzy uczestnikami prze-
strzeni osiedlowej.
fot. D. Czernek
Fot. 9. Przy grodzeniu osiedli sprawdzają się elementy ażurowe, które dyskretnie
wydzielają przestrzeń prywatną od publicznej
