Mała architektura w przestrzeni osiedli mieszkaniowych
130
właściwym usytuowaniu i grupowaniu w przestrzeni. Połączenie tych
zasad będzie pierwszym krokiem do sukcesu.
W przestrzeni każdego osiedla mieszkaniowego – niezależnie od czasu
jego powstania czy wielkości – funkcjonowanie wielu stref programowych
jest uzależnione m.in. od obecności elementów małej architektury, które
przyjmują rolę wiodąca lub uzupełniającą. Obok terenów sportowo-zaba-
wowych (wymagających zastosowania specyficznych urządzeń) pojawiają
się one w strefach gospodarczych, towarzyszą obszarom wyznaczonym
do wypoczynku oraz elementom układu komunikacyjnego, w tym stre-
fom wejść na teren osiedla i do poszczególnych budynków. Elementy
oświetlenia i zapewniające dostęp do informacji rozmieszczone są zazwy-
czaj w różnych strefach. Wpływają one na podwyższenie poziomu bezpie-
czeństwa i komfortu przebywania na terenie osiedla.
x x x
Strefy gospodarcze
Utożsamiane są głównie z miejscami gromadzenia odpadów stałych,
a więc z lokalizacją pojemników przeznaczonych do segregacji odpa-
dów z gospodarstw domowych. W § 23 Rozporządzenia Ministra Infra-
struktury i Budownictwa z dnia 8 grudnia 2017 r. zmieniającego roz-
porządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU 2017 poz. 2285), okre-
ślone są podstawowe zasady dotyczące organizacji i lokalizacji takich
miejsc, m.in. ich odległości wynoszące odpowiednio:
• 10 m – od okien i drzwi do budynków z pomieszczeniami przeznaczo-
nymi na pobyt ludzi,
• 3 m – od granicy działki budowlanej,
• 10 m – od placu zabaw dla dzieci, boisk dla dzieci i młodzieży oraz
miejsc rekreacyjnych.
Jednocześnie zachowanie ww. odległości nie jest wymagane, jeżeli miej-
sca te stykają się z podobnymi na działce sąsiedniej, a w przypadku
przebudowy istniejącej zabudowy można je pomniejszyć, jednak nie
więcej niż o połowę, po uzyskaniu opinii państwowego wojewódzkiego
inspektora sanitarnego. Ważnym wymogiem jest odległość od najdal-
szego wejścia do obsługiwanego budynku mieszkalnego wielorodzin-
nego do miejsca gromadzenia odpadów stałych, która nie może być
większa niż 80 m (wymaganie to nie dotyczy budynków na terenach
zamkniętych). Miejsca gromadzenia odpadów stałych powinny być także
dostępne dla osób niepełnosprawnych oraz służb odbierających odpady,
a więc właściwie usytuowane względem dróg zapewniających dojazd.
Strefy gospodarcze wymagają przemyślanego zaaranżowania. Najlepiej,
jeśli są jak najmniej widoczne, aby nie raziły swoją obecnością i nie znaj-
dowały się na przebiegu atrakcyjnego widoku, a to nie zawsze jest moż-
liwe ze względu na ograniczenia przestrzenne. Nie powinny one także
kolidować pod tym względem z innymi strefami funkcjonalnymi osiedla.
Zwłaszcza obecność strefy gospodarczej w bezpośrednim sąsiedztwie
miejsc przeznaczonych do odpoczynku i rekreacji postrzegane jest jako
element niesprzyjający komfortowi spędzania wolnego czasu.
Śmietniki, podstawowe elementy małej architektury w strefie gospo-
darczej, mogą być projektowane tak, aby minimalizować ich nega-
tywny odbiór. Ukształtowane w formie zadaszonych osłon lub pomiesz-
czeń ze ścianami pełnymi bądź ażurowymi dają możliwość oprawienia
ich dodatkowym atrakcyjnym elementem, takim jak konstrukcje i pod-
pory dla pnączy. Rośliny nie tylko osłonią czy wręcz zamaskują, lecz
także ozdobią taki obiekt w przestrzeni osiedla. W szczególnych przypad-
kach śmietniki można usytuować w obniżeniu terenu albo wkompono-
wać w skarpę, która ukryje je znacznie bardziej niż różnorodne elementy
konstrukcyjne. Warto także rozważyć dodatkowe wydzielenie z otocze-
nia stref gospodarczych i jednocześnie odseparowanie ich od obszarów
o innym przeznaczeniu, np. za pomocą ogrodzeń, murków wykonanych
z różnych materiałów, w tym gabionów.
Należy również uwzględnić niewielki plac, na którym tymczasowo usta-
wić można kontenery przeznaczone do zbiórek odzieży lub innych form
recyklingu. W każdym z przypadków miejsca gromadzenia odpadów
wymagają właściwej organizacji (m.in. sposobu ustawienia kontene-
rów), aby zapewnić jak największą wygodę i higienę ich użytkowania.
Pomocna będzie także możliwość zamykania takich obiektów i okre-
ślenie zasad korzystania z nich przez mieszkańców, co znacznie ułatwi
utrzymanie porządku, a także ograniczy dostęp osób niepożądanych
oraz „dzikich” kotów i innych zwierząt.
Bardzo funkcjonalne jest stosowanie rozwiązań kompleksowych, gdzie
strefa gospodarcza wyposażona jest także w trzepak, a nawet miejsce
wydzielone do mycia samochodów. Często zapomina się o tych elemen-
tach, a są one przydatne o każdej porze roku. Pożądanym elementem
mogą okazać się również składziki i komórki gospodarcze (np. na sprzęt
ogrodniczy, rowery, wózki), jeśli brakuje na nie miejsca w budynkach.
Mogą one mieć różną wielkość, ale podobnie jak wiaty i altany śmietni-
kowe powinny być ujednolicone w skali całego osiedla, a także nawią-
zywać formą oraz rodzajem zastosowanych materiałów do charakteru
pozostałych obiektów i urządzeń.
x x x
Strefy przeznaczone do wypoczynku
Można je zorganizować w wielu miejscach na terenie osiedli mieszka-
niowych i nadawać im różną wielkość. Elementem podstawowym, użyt-
kowanym z równą intensywnością przez wszystkich mieszkańców, jest
w tym przypadku ławka. Ten najbardziej powszechny rodzaj siedziska,
charakterystyczny nie tylko dla osiedli mieszkaniowych, staje się nie-
stety bardzo często przyczyną niezgody, a nawet lokalnych konfliktów.
fot. D. Czernek
Fot. 2. Strefa gospodarcza – rozrastająca się zieleń z czasem zamaskuje mało atrakcyjny
śmietnik
fot. D. Czernek
Fot. 3. Ławka to uniwersalny mebel miejski służący wszystkim mieszkańcom, zarówno
do spotkań, jak i odpoczynku
