128
Mała architektura w przestrzeni osiedli mieszkaniowych
Atrakcyjne osiedla mieszkaniowe są dziś postrzegane jako kompleksy
dobrze zaprojektowanych budynków mieszkalnych z parkingami zapew-
niającymi miejsca dla coraz nowocześniejszych samochodów, a także
z rozbudowanym systemem funkcjonalnych dróg umożliwiających łatwe
i bezkolizyjne dojścia do pobliskich przystanków autobusowych, sklepów
i innych obiektów usługowych. Oczekiwania i wymagania mieszkańców
osiedli stale rosną, co obliguje architektów i projektantów do ciągłego
podwyższania standardów tego rodzaju jednostek urbanistycznych.
Stare osiedla, często zaniedbane, ponieważ wymagają dostosowania
nie tylko zabudowy, lecz także przestrzeni między budynkami do współ-
czesnych, zmieniających się potrzeb i oczekiwań społecznych, zwykle
poddawane są modernizacji lub rewitalizacji. Nowo budowane osiedla,
projektowane przez wyspecjalizowane pracownie architektoniczne, są
docelowo wyposażane w coraz większą liczbę rozmaitych udogodnień.
Wartość takiego kompleksu mieszkaniowego znacząco wzrasta, gdy ma
pięknie zaprojektowaną i zadbaną zieleń, a wśród niej – dobrze zapla-
nowane miejsca, w których można spędzić czas na świeżym powietrzu
bez konieczności przemieszczania się na duże odległości. To właśnie
przestrzeń osiedla służyć ma jego mieszkańcom, by mogli w bezpośred-
nim otoczeniu miejsca zamieszkania wyjść na zewnątrz z dziećmi, spa-
cerować, odpoczywać czy zamienić z sąsiadami kilka słów. Te aktyw-
ności nie będą mogły być jednak w pełni realizowane, jeśli nie zadbamy
o wysoką jakość obiektów małej architektury – niezwykle potrzebnych,
a wręcz obowiązkowych elementów stanowiących podstawę właściwie
ukształtowanej przestrzeni osiedla mieszkaniowego.
Do obiektów małej architektury – zgodnie z art. 3 pkt. 4 ustawy
Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. (DzU 1994 nr 89, poz. 414,
z późn. zm.) – zaliczane są w szczególności:
• obiekty kultu religijnego, np. kapliczki, krzyże przydrożne, figury,
• posągi, wodotryski i inne obiekty architektury ogrodowej,
• obiekty użytkowe służące rekreacji codziennej i utrzymaniu porządku,
takie jak: piaskownice, huśtawki, drabinki, śmietniki.
Zgodnie z art. 30 ust. 1 ww. ustawy, jeśli obiekty te są budowane w miej-
scach publicznych, to wymagają zgłoszenia organowi administracji archi-
tektoniczno-budowlanej. Natomiast na terenie, którego właścicielem jest
spółdzielnia lub wspólnota mieszkaniowa, na ustawienie ławek i więk-
szości innych elementów małej architektury uzyskanie pozwolenia na
budowę ani zgłoszenie nie jest potrzebne. W niektórych przypadkach
należy jednak spełnić określone warunki, by móc bez pozwolenia na
budowę (zgodnie z art. 29 ust. 1 ww. ustawy) ustawić np.:
• wiaty o powierzchni zabudowy do 50 m
2
na działce przeznaczonej pod
budownictwo mieszkaniowe (przy czym łączna liczba tych wiat na działce
nie może przekraczać dwóch na każde 1000 m
2
powierzchni działki),
• stojące altany o powierzchni zabudowy do 35 m
2
(przy czym łączna
liczba tych obiektów na działce nie może przekraczać dwóch na każde
500 m
2
powierzchni działki).
x x x
Przestrzeń osiedli mieszkaniowych
Uznawana jest za jedną z najbezpieczniejszych w miastach i mających
jednocześnie określoną specyfikę społeczną. Właściwie zaplanowana
będzie nie tylko sprzyjać mieszkańcom pod względem funkcjonalnym,
umożliwiając dostęp do budynków oraz bezpieczeństwo użytkowania,
lecz także zapewni im miejsce realizacji wielu aktywności indywidual-
nych lub grupowych. Jest to niezwykle istotne dla przeciwdziałania ano-
nimowości zespołów mieszkaniowych, a jednocześnie nadania im – tak
pożądanego współcześnie – społecznego charakteru. Poczucie wspól-
noty znajduje bowiem bezpośrednie przełożenie na szereg pozytywnych
zachowań, takich jak utożsamianie się użytkowników z danym miej-
scem, dbanie o przestrzeń i jej elementy, reagowanie na zachowania
niepożądane, komfort wypoczynku w bezpośrednim otoczeniu miejsca
zamieszkania, wyższy poziom bezpieczeństwa itp.
Kluczowe jest zatem przemyślane kształtowanie przestrzeni wspólnych –
publicznych oraz sąsiedzkich, występujących w obrębie osiedli mieszka-
niowych. Oczekiwania związane z użytkowaniem miejsc dostępnych dla
wszystkich mieszkańców są często bardzo zróżnicowane. Zarówno czas,
jak i sposób jego spędzania w obszarze zespołów mieszkaniowych
będą odmienne w przypadku przedstawicieli różnych grup wiekowych.
Opiekunowie z małymi dziećmi wybiorą spacer i zabawy, a seniorzy sko-
rzystają z przestrzeni tylko wtedy, gdy zapewnimy im dostęp do infra-
struktury wypoczynkowej, dodatkowo rozmieszczonej blisko miejsc
zamieszkania. W każdym przypadku rodzaj, liczba, przeznaczenie ele-
mentów małej architektury (w tym urządzeń i elementów wyposażenia)
wymagać będzie dostosowania do możliwości i ograniczeń danego
obszaru, ale też potrzeb wszystkich mieszkańców przy jednoczesnym
Mała architektura
w przestrzeni osiedli
mieszkaniowych
Osiedla mieszkaniowe to wyróżniające się jednostki
w strukturze urbanistycznej miast, które w Polsce
zamieszkiwane są przez populację liczącą 7–8 mln
mieszkańców. Tworzone w kolejnych dekadach, głównie
po II wojnie światowej, realizowane były zgodnie
z obowiązującymi w danym okresie i często zmieniającymi
się normatywami. Współcześnie reprezentują więc bardzo
różne standardy w zakresie istniejącej zabudowy, jak
i zagospodarowania towarzyszącej im przestrzeni.
dr inż. Kinga Kimic
architekt krajobrazu, Katedra Architektury
Krajobrazu, Wydział Ogrodnictwa, Biotechnologii
i Architektury Krajobrazu SGGW w Warszawie
fot. Shutterstock
Fot. 1. Przestrzeń między budynkami powinna być dobrze przemyślana, by spełniała
wszelkie oczekiwania mieszkańców
