72
Posadzki antyelektrostatyczne jako podstawowy element ochrony przed elektrycznością statyczną
x x x
Definicja posadzki antyelektrostatycznej
Według nomenklatury budowlanej posadzka to wierzchnia, użytkowa
warstwa podłogi [2], stanowiąca jej zewnętrzne wykończenie. Posadzka
antyelektrostatyczna wykonana jest z materiału, który w warunkach
eksploatacyjnych nie ulega niebezpiecznemu naelektryzowaniu ani
go nie wywołuje i jednocześnie zapewnia dostatecznie szybkie odpro-
wadzenie ładunku elektrostatycznego wytworzonego na powierzchni
posadzki, a także na stykających się z nią obiektach przewodzących.
Podłogi tego typu mają zastosowanie wszędzie tam, gdzie elektryczność
statyczna jest jednym z potencjalnych źródeł zapłonu atmosfer wybu-
chowych. Przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
pracowników zatrudnionych w takich warunkach określa Dyrektywa
1999/92/WE (Atex 137 – zwana także ATEX USERS), wprowadzona do
prawa polskiego Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca
2010 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa
i higieny pracy związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy
atmosfery wybuchowej (DzU nr 138, poz. 931).
Innym z obszarów zastosowań posadzek antyelektrostatycznych są
np. stanowiska montażu przyrządów elektronicznych oraz obsługi
elektronicznej aparatury pomiarowo-kontrolnej, diagnostycznej
i urządzeń komputerowych. Wymagania te określa np. PN-EN
61430-5-1:2017 [8]. Oddzielne wytyczne odnośnie do posadzek,
dotyczące produkcji i stosowania materiałów wybuchowych, reguluje
m.in. PN-E-05205:1994 [7].
x x x
Podział posadzek antyelektrostatycznych
Termin „antyelektrostatyczny” jest bardzo ogólny i określa cechę wyro-
bów chroniących przed skutkami elektryczności statycznej. Zdarza się
jednak, że posadzka uznana na podstawie rezultatów badań za anty-
elektrostatyczną, wbrew oczekiwaniom odbiorcy, nie zapewnia sku-
tecznego zabezpieczenia przed tym zjawiskiem. Dlatego przy wyborze
rozwiązania należy zwracać szczególną uwagę na kryteria ochrony,
jakie są wymagane w danym obiekcie. Warunkiem podjęcia właściwej
decyzji jest identyfikacja i ocena zagrożeń, która pozwala określić
wymagane parametry ochronne posadzki. Inne bowiem będą obowią-
zywały dla posadzek w strefach zagrożonych wybuchem, a inne poza
nimi. Podstawowym kryterium oceny antyelektrostatycznych właściwo-
ści posadzki jest przewodność elektryczna jej materiału. W praktyce
jednak posadzki charakteryzowane są wielkością do niej odwrotną –
rezystancją elektryczną, która powinna być odpowiednio mała. Uży-
cie materiału o wystarczająco dużej przewodności do wykonania danej
posadzki umożliwia dostatecznie szybki zanik ładunku elektrostatycz-
nego wytworzonego na obiektach stykających się z nią.
W europejskich i międzynarodowych dokumentach normatywnych przy-
jęto klasyfikację materiałów posadzkowych na przewodzące, rozprasza-
jące ładunek elektrostatyczny i izolacyjne. Kryterium stanowi rezystancja
elektryczna. W tab. 1. przytoczono podział posadzek według specyfika-
cji technicznej IEC/TS 60079-32-1:2013+A1:2017 [3].
Polska norma PN-E-05200:1992 [4] klasyfikuje materiały (w tym pod-
łogowe) w oparciu o kryterium rezystywności elektrycznej skrośnej (
r
v
)
i powierzchniowej (
r
s
). Ich podział przedstawiono w tab. 2.
x x x
Wymagania ochrony przed elektrycznością
statyczną w odniesieniu do posadzek
antyelektrostatycznych
Wymagania ochrony antystatycznej dotyczące posadzek określają
normy polskie, europejskie i międzynarodowe. Wymogi te różnią się
nieco między sobą, np. PN-E-05204:1994 [6] podaje wymagania,
uwzględniając podział na strefy zagrożenia wybuchem oraz wartość
minimalnej energii zapłonu mediów występujących w danej strefie
zagrożenia, następująco:
Posadzki antyelektrostatyczne
jako podstawowy element
ochrony przed elektrycznością
statyczną
Elektryczność statyczna to zespół zjawisk towarzyszących
pojawieniu się niezrównoważonego ładunku elektrycznego
na materiałach o małej przewodności elektrycznej
(dielektrykach, materiałach izolacyjnych) lub na
odizolowanych od ziemi obiektach przewodzących (np. na
ciele człowieka, elementach urządzeń) [1]. Naelektryzowane
części urządzeń produkcyjnych, media biorące udział
w procesie produkcji czy ciało pracowników to potencjalne
źródła niebezpiecznych wyładowań elektrostatycznych, które
w obecności atmosfer wybuchowych mogą być przyczyną
pożarów i wybuchów. W celu wyeliminowania zagrożeń
związanych z pojawieniem się ładunku elektrostatycznego
realizowana jest ochrona przed elektrycznością
statyczną, a jednym z jej podstawowych elementów są
posadzki antyelektrostatyczne.
Tab. 2. Klasyfikacja materiałów według PN-E-05200:1992; kryterium: rezystywność
elektryczna skrośna (
ρ
v
) i powierzchniowa (
ρ
s
)
Antyelektrostatyczne
przewodzące
Antyelektrostatyczne
częściowo przewodzące
Niemające właściwości
antyelektrostatycznych
r
v
≤
1 · 10
4
W
· m i/lub
r
s
≤
1 · 10
7
W
10
4
W
·
m <
r
v
≤
1
·
10
8
W
·
m
i/lub 1
·
10
7
W
<
r
s
≤
1
·
10
10
W
r
v
> 1
·
10
8
W
·
m i/lub
r
s
> 1
·
10
10
W
mgr inż. Małgorzata Wróblewska
➀
Zakład Bezpieczeństwa Chemicznego
i Elektryczności Statycznej,
Instytut Przemysłu Organicznego
mgr inż. Anna Mazik
➀
Zakład Bezpieczeństwa Chemicznego
i Elektryczności Statycznej,
Instytut Przemysłu Organicznego
Tab. 1. Klasyfikacja posadzek według IEC/TS 60079-32-1:2013+A1:2017; kryterium:
rezystancja elektryczna upływu
Przewodzące
Rozpraszające ładunek
elektrostatyczny
Izolacyjne
R
u
< 1 · 10
5
Ω
1
·
10
5
Ω ≤
R
u
< 1
·
10
8
Ω
R
u
≥
1
·
10
8
Ω
