92
Wytyczne stosowania rur osłonowych kabli elektroenergetycznych
Kable elektroenergetyczne powinny być prowadzone rurami osłono-
wymi tam, gdzie są narażone na uszkodzenie. Osłony stosuje się przy
układaniu kabli w ziemi oraz na otwartej przestrzeni i we wnętrzach.
W zależności od potrzeb mogą chronić kabel tylko częściowo lub go
otaczać. Niniejszy tekst poświęcony jest osłonom otaczającym.
x x x
Przepisy prawne
Prace przy układaniu kabli oraz osłanianiu ich rurami muszą być prze-
prowadzane zgodnie z zasadami określonymi w kodeksie pracy. Wyko-
nuje się je ręcznie przy użyciu prostych urządzeń, takich jak dźwignice.
Z tego względu należy przestrzegać postanowień zawartych w Rozpo-
rządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r.
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach
transportowych (DzU z 2000 r. nr 26, poz. 313 z późn. zm.).
Rozporządzenie to określa:
• obowiązki pracodawcy wynikające z konieczności zapewnienia bez-
pieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych,
• wymagania dotyczące organizacji i sposobów wykonywania ręcz-
nych prac transportowych z uwzględnieniem zaleceń ergonomii,
• akceptowalne masy przemieszczanych przedmiotów, ładunków
lub materiałów,
• dopuszczalne wartości sił niezbędne do przemieszczania przedmiotów.
Dodatkowo, przy transportowaniu ładunków za pośrednictwem ręcz-
nie napędzanych dźwignic, należy przestrzegać następujących zasad:
• wykorzystywane krążki, wielokrążki i wciągniki powinny być przymoco-
wane do belek, haków, dźwigarów lub innych konstrukcji o odpowiedniej
wytrzymałości, a także w sposób zapewniający bezpieczeństwo pracy,
• wciągarki i przyciągarki należy przytwierdzić do podłoża tak, aby nie
przemieszczały się podczas pracy.
Wytyczne norm
Szczegółowe zasady wykonywania instalacji i sieci elektrycznych okre-
ślają polskie normy. Nieco inna sytuacja występuje w przypadku robót
kablowych. W 2004 roku Polski Komitet Normalizacyjny wycofał „wie-
kową” normę PN-76/E-05125 „Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie
kablowe. Projektowanie i budowa”. Jej ostatniej nowelizacji dokonano
w lutym 1981 r., ale podstawowe sformułowania pochodziły z lat 70.
PKN w miejsce wycofanej normy nie ustanowił żadnej innej, ponieważ
w przepisach międzynarodowych brakuje opracowania na ten temat.
Aby zapełnić powstałą lukę, Centralny Ośrodek Szkolenia i Wydawnictw
Stowarzyszenia Elektryków Polskich w uzgodnieniu z Polskim Komitetem
Normalizacyjnym wydał normę SEP – zatwierdzoną przez prezesa SEP
9 października 2003 r. – N SEP-E-004 „Elektroenergetyczne i sygnaliza-
cyjne linie kablowe. Projektowanie i budowa”. Można ją nabyć w Cen-
tralnym Ośrodku Szkolenia i Wydawnictw SEP w Warszawie. Aktualnie
dostępna jest znowelizowana wersja z roku 2014.
Niestety ze względów formalnych normy tej nie ma w załączniku do
Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r.,
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać
budynki i ich usytuowanie (DzU z 2002 r. nr 75, poz. 690 z późn. zm.).
W przepisach państwowych, zgodnie z ustawą o normalizacji (art. 5
ustęp 4), mogą być przywoływane tylko dokumenty opublikowane
w języku polskim i mające status polskiej normy. Regulacja wydana
przez SEP jest w konsekwencji jedynym dokumentem, którym można
i należy się posługiwać.
Rozróżnia się w niej następujące rodzaje osłon kablowych (pkt 1.3.11):
• ułożona nad kablem – przykrycie,
• ułożona wzdłuż kabla – przegroda,
• wokół kabla, dzielona lub nie (rurowa) – otaczająca,
• osłaniająca kabel z jednej, dwóch lub trzech stron – otwarta.
Jak wspomniano na wstępie, niniejszy tekst poświecony jest rurowym
osłonom otaczającym.
Punkt 2.1.2 normy zaleca, aby konstrukcja i materiał osłon chroniły kabel
przed zagrożeniami zewnętrznymi. W myśl treści punktu 2.1.7 wnętrza
osłon otaczających nie mogą powodować uszkodzeń płaszcza kabla,
a także powinny być tak ułożone, aby nie zbierała się w nich woda oraz
osady. Osłony tego typu stosowane we wnętrzach budynków jako przepu-
sty przez ściany i stropy, po ułożeniu kabli w miejscach ich wyprowadzenia,
powinny być uszczelniane niepalnym materiałem. Norma zaleca wypeł-
nianie bentonitem kablowym rur osłaniających linie o napięciu znamio-
nowym równym lub wyższym od 64/110 kV, jeżeli ich długość przekracza
6 m. Norma w punkcie 1.3.25 precyzuje definicję bentonitu kablowego.
Jest to mieszanina naturalnych i neutralnych dla środowiska surowców
o kontrolowanym przemiale. Materiał ten po zmieszaniu z wodą służy do
wypełniania osłon otaczających kable w celu usztywnienia ich położe-
nia w przepuście oraz poprawienia obciążalności prądowej zmniejszonej
wskutek gorszego odprowadzania ciepła. Rezystywność cieplna zestalo-
nego bentonitu kablowego w stanie wysuszenia nie powinna przekra-
czać 1 Km/W. W punkcie 2.4.1 określono przypadki, w jakich kable należy
układać w osłonach. Przede wszystkim tam, gdzie w zwykłych warunkach
użytkowania mogą wystąpić naprężenia mechaniczne grożące ich uszko-
dzeniem. Zgodnie z normą w szczególności trzeba osłaniać kable:
• na mostach, wiaduktach i przyczółkach,
• znajdujące się na wysokości nie większej niż 2,5 m i ogólnie
dostępne dla osób postronnych,
• ułożone w ziemi pod drogami, torowiskami itp.
Dopuszczalne jest nieosłanianie kabli do 30 kV znajdujących się pod
drogami z rozbieralną nawierzchnią, a także pod dojazdowymi dro-
gami zbiorczymi i lokalnymi z nierozbieralną nawierzchnią, jeżeli
ich szerokość nie przekracza 3 m. Przy czym równolegle obok kabla
należy ułożyć pustą rurę przepustową. W tym samym punkcie norma
nakazuje zabezpieczać kable w miejscach wyjścia z osłon tak, aby nie
były narażone na ścinanie lub zgniecenie.
W strefach działania prądów błądzących trzeba stosować odpowiednie
kable lub osłony (pkt 2.4.3). Odcinki narażone na promieniowanie UV
bez specjalnej powłoki powinny być chronione osłonami otaczającymi
(pkt 2.4.4). W punkcie 2.5.4 zamieszczono m.in. zalecenia dotyczące
materiałów, z jakich mogą powstawać osłony otaczające. Przede wszyst-
kim nie powinny to być tworzywa magnetyczne. Dopuszcza się ich stoso-
wanie tylko, jeżeli nie tworzą one zamkniętych obwodów magnetycznych.
Wytyczne stosowania
rur osłonowych kabli
elektroenergetycznych
mgr inż. Janusz Strzyżewski
członek Prezydium Centralnego Kolegium
Sekcji Instalacji i Urządzeń Elektrycznych SEP
