Systemy Sygnalizacji Włamania i Napadu oraz CCTV w obiektach sakralnych
78
W omawianych obiektach stosuje się czujki wysokiej jakości,
często wyposażone w funkcję antymaskingu (wykrywającą
próbę przysłonięcia, oklejenia czy napylenia farby na soczewkę
urządzenia). Istotny jest zakres temperatury pracy czujki. Nie-
rzadko montuje się je w podziemiach, a także w nieogrzewanych
pomieszczeniach, piwnicach czy na strychach. Panują tam zazwy-
czaj bardzo trudne warunki, wymagające nawet urządzeń typu
Quad PIR + MW (poczwórny sensor podczerwieni pasywnej +
mikrofale), pracujących w trybie AND (alarm zostanie wywołany
przy jednoczesnym wykryciu ruchu przez obydwa, a właściwie
przez trzy czujniki). Przeciągi zmienno-cieplne wynikające z nie-
szczelności stolarki okienno-drzwiowej zazwyczaj towarzyszą wie-
kowym budowlom.
W ochronie obiektów muzealnych znacznie częściej stosuje się
bariery podczerwieni (i w ogóle czujki ochrony obwodowej). Zdają
egzamin przy wszelkiego rodzaju przejściach, bez zamontowanych
drzwi, jak i z nimi, ale głównie są stosowane do zabezpieczania
okien, szczególnie tam, gdzie tuż przy otworach okiennych usy-
tuowane są eksponaty (głównie obrazy). Bariery podczerwieni to
elementy pułapek zastawianych na bardziej świadomych intru-
zów, bo można je świetnie ukryć, a ich wiązka jest w stanie pre-
cyzyjnie przecinać po przekątnej duże pomieszczenia czy najdłuż-
sze korytarze.
Czujki sejsmiczne są stosowane przy zabezpieczeniu ścian i stro-
pów, szczególnie w przyziemiu i na niższych kondygnacjach lub
do ochrony ścian przyległych do obcych pomieszczeń. Mają wbu-
dowaną funkcję samouczenia, nie wymagają regulacji i są nie-
zawodne w działaniu. Ich wadą jest stosunkowo mały zasięg,
zależny od podłoża, na którym są zainstalowane. Zazwyczaj nie
przekracza on promienia 3 m na cegle. Czujki te „odróżniają”
wstrząsy wywołane przez przejeżdżającą ciężarówkę czy nawet
dalekie trzęsienie ziemi od działań towarzyszących forsowa-
niu ścian. Wszelkie odgłosy kucia czy wiercenia są analizowane
w czujniku i niezawodnie sygnalizowane.
Warto nieco bliżej przyjrzeć się kilku typom czujników wykorzy-
stywanych przede wszystkim w obiektach muzealnych i sakral-
nych. Pod kątem konstrukcji ciekawe, choć coraz rzadziej stoso-
wane, są czujniki naciągowe. Zbudowane są z długiego, cienkiego
jak nić drutu stalowego, zawieszek wyposażonych w kółka pro-
wadzące z wyżłobieniem na drut, sprężyny naciągowej i czujnika
zasadniczego, wykonanego z przemyślnie skonstruowanego prze-
łącznika astabilnego. Przy braku oddziaływania jakichkolwiek
sił na drut zestyk czujnika jest w stanie NC. Każda zmiana siły
naciągu powoduje otwarcie zestyku i wywołanie alarmu. Czuj-
niki tego typu stosuje się do zabezpieczenia wszelkiego rodzaju
otworów piwnicznych. Zdają też egzamin przy ochronie wszel-
kich innych, ale co istotne, głównie nieużywanych przejść i okien,
gdyż po zamontowaniu tworzą gęstą sieć linii, a nieraz mają
postać kraty i nie dają możliwości przejścia bez demontażu (mają
układ antysabotażowy). Można je stosować po wewnętrznej stro-
nie szyby i rozpinać na ramie okiennej, co pozwoli na otwieranie
okna. Czujnik powinien być wykonany z drutu o małym współ-
czynniku cieplnym, co czyni go odpornym na zmiany tempera-
tury. Niemniej jednak, ze względu na wpływ temperatury oto-
czenia na rozszerzalność użytego drutu, jego całkowita długość
nie powinna przekraczać 10 m.
Jest to czujnik mało wrażliwy na przeciągi, światło słoneczne czy
halogenowe, silne pola elektromagnetyczne oraz wstrząsy. Przy
dobrym rozplanowaniu trasy drutu naciągowego staje się odporny
na aktywność małych zmierząt, niezależnie od ich wagi. Dodat-
kową zaletą tego czujnika jest to, że jest prawie niewidoczny
w zakamarkach piwnic czy strychów i stanowi dla intruza swoistą
pułapkę w drodze do celu.
Godną polecenia jest też czujka zawieszeniowa. Należy do grupy
czujek ochrony indywidualnej. To swego rodzaju waga elektro-
niczna w metalowej obudowie z układem antysabotażu, moco-
wana na stałe do ściany i wyposażona w uchwyt do zawieszania
eksponatów (zazwyczaj obrazów, ale nie tylko). Ma regulowaną
w szerokim zakresie czułość. Czujki te były produkowane w Pol-
sce, w kilku grupach, dostosowanych do wagi eksponatu. Insta-
lator jedynie dostraja czujnik do konkretnego ciężaru (przy więk-
szych i masywniejszych ramach stosuje się dwa czujniki na obraz).
Urządzenie jest niezwykle czułe – nawet większy owad może
wywołać alarm. W tej samej grupie znajdują się czujki wyko-
rzystujące innego rodzaju detektory zmiany ciężaru czy nacisku,
zwane tensometrami.
Warto również wymienić czujnik mikrofonowy, opracowany
przez Anglików, podklejany do niewidocznej strony ramy.
Wykrywa i przetwarza na sygnał alarmu wszelkie „nietypowe”
odgłosy, typu skrobanie paznokciem, pukanie w płótno czy ramę,
a także wywoływane podczas wycinania obrazu z ramy.
Do ochrony gablot czy skrytek z powodzeniem stosuje się czujki
ultradźwiękowe. Tego typu urządzenie, złożone z nadajnika
i odbiornika fal ultradźwiękowych, umieszczone wewnątrz gab-
loty, reaguje na wszelkie zmiany w zamkniętej przestrzeni, a jego
neutralizacja jest praktycznie niemożliwa. Każda zmiana suma-
rycznej wiązki ultradźwięków jest poddawana analizie przez
układ elektroniczny czujki i w zależności od ustawień czułości
wywołuje alarm. Fale ultradźwiękowe, w przeciwieństwie do
mikrofalowych, nie przenikają przez szkło, metal, ściany itp. Dla-
tego czujki ultradźwiękowe mogą być zastosowane przy ruchu
osobowym w bezpośredniej bliskości gablot. Innym sposobem
ochrony witryn szklanych jest wklejenie od wewnątrz czujników
zbicia szkła czy wibracyjnych.
Do grupy czujek z ochrony indywidualnej należą także czujki wyko-
rzystujące technikę światłowodową. Światłowód to rodzaj włókna
w kształcie linki przewodzącej światło widzialne, otoczony płasz-
czem mocno odbijającym światło, co pozwala przesyłać dowolnie
zmodulowany sygnał świetlny na znaczne odległości i to mimo wie-
lokrotnych łuków na trasie przesyłu. Światłowód ma swój począ-
tek w nadajniku, a koniec w odbiorniku (umieszczone zazwyczaj
we wspólnej obudowie), zaś jego trasa biegnie przez wszelkie
otwory eksponatów np. ucho naczynia, wnętrze pierścienia czy
innej ozdoby. Bez rozerwania włókna światłowodu i wywołania
alarmu nie da się przemieścić tak chronionego przedmiotu. Przy
tym typie czujki nie dochodzi do fałszywych alarmów (światłowód
jest niewrażliwy na zakłócenia takie jak mocne światło zewnętrzne,
wstrząsy i wibracje, najsilniejsze pola magnetyczne, zmiany tempe-
ratury, wilgotności czy ruchy powietrza). Jedna czujka może służyć
do ochrony wielu eksponatów (teoretycznie światłowód może mieć
długość kilkudziesięciu kilometrów). Ruch osobowy nie wywołuje
w tym przypadku alarmu.
