86
Wspólna przestrzeń osiedlowa i jej użytkownicy – placemaking czy źródło konfliktów?
wadliwe zamocowanie urządzeń, osłabienie ich konstrukcji, ubytki
w szczeblach i barierkach. Natychmiastowej interwencji wymagają
urządzenia z otworami, których średnica może spowodować zaklesz-
czenie się głowy lub innej części ciała dziecka. Niebezpieczne są rów-
nież te, w których elementy ustawione są względem siebie pod kątem
ostrym (poniżej 50
°
).
x x x
Elementy dodatkowe w otoczeniu budynków
mieszkalnych
Ważną częścią wspólnych przestrzeni osiedlowych są też obiekty małej
architektury oraz towarzysząca im roślinność. To one przede wszystkim
decydują o kształcie i charakterze danej przestrzeni, o tym, czy będzie
ona użytkowników zapraszała do zabawy, czy raczej odstraszała. Przy
projektowaniu obsadzeń terenów wypoczynkowych powinno się przede
wszystkim zwracać uwagę na kwestie zacienienia i nasłonecznienia. Bar-
dzo ważne jest też, aby gatunki drzew i krzewów zastosowane w prze-
strzeni wspólnej pasowały do charakteru osiedla, były odporne na uszko-
dzenia i wytrzymałe w różnorodnych warunkach atmosferycznych. Nie
powinny zaciemniać mieszkań, gdyż wówczas szybko staną się źródłem
konfliktów. Dobrze zaprojektowana i prawidłowo urządzona przestrzeń
nie może sprawiać kłopotów pielęgnacyjnych. Drzewa i krzewy stają się
problematyczne przede wszystkim wtedy, gdy w projekcie lub podczas
sadzenia popełnione zostały błędy, np. nie zachowano odpowiednio
dużej odległości krzewów od chodnika, co wymusi w przyszłości koniecz-
ność drastycznego przycinania przeszkadzających w przemieszczaniu się
gałęzi. Drzewa posadzone zbyt blisko jezdni lub chodnika będą w miarę
rozwoju korzeni podnosiły nawierzchnię, powodując niejednokrotnie jej
zniszczenie. Przy placach zabaw niezbędne są nasadzenia roślin nietok-
sycznych, pozbawionych niebezpiecznych elementów, np. długich kolców
i cierni. Dodatkowo rośliny powinny być odporne na uszkodzenia tak, aby
ich części mogły służyć dzieciom do zabaw. Nie należy przy tym rezygno-
wać z roślin dziko rosnących, gdyż one również są atrakcyjne dla pociech.
Nawierzchnie wspólnych przestrzeni osiedlowych powinny być dostoso-
wane do typu użytkowania danych fragmentów tego obszaru. Wygod-
nemu przemieszczaniu się służą szerokie drogi, umożliwiające nie tylko
swobodne minięcie się pieszych, ale również osób poruszających się na
wózkach inwalidzkich lub o kulach. Obszary przyjazne niepełnospraw-
nym muszą być pozbawione barier architektonicznych, podobnie jak
każda przestrzeń publiczna. Wystarczy więc przy projektowaniu pomy-
śleć np. o rezygnacji ze schodów na rzecz pochylni lub o wykonaniu
nieco większego placu wypoczynkowego, tak aby umożliwić pełny obrót
wózka inwalidzkiego. Nawierzchnie powinny być gładkie, ale nie śli-
skie, gdyż stwarzałoby to niebezpieczeństwo dla użytkowników. Pochyl-
nie nie mogą mieć zbyt dużego spadku, ponieważ korzystanie z nich
byłoby niewygodne. Dla lepszej orientacji w terenie warto zastosować
w nawierzchni „elementy prowadzące”, np. w postaci płytek innej barwy
niż reszta nawierzchni. Pozwala to użytkownikom na zorientowanie się,
dokąd prowadzi dana droga. Takie elementy mogą być również zna-
kiem rozpoznawczym określonej przestrzeni.
Szerokość, promienie łuków dojazdów, nachylenie podłużne i poprze-
czne oraz nośność nawierzchni powinny być dopasowane do gabarytów
pojazdów i parametrów ruchu w danym miejscu. Dojścia do budynków
muszą mieć szerokość min. 1,5 m, przy czym co najmniej jedno dojście
powinno umożliwiać swobodny dostęp osobom niepełnosprawnym.
Niebagatelną kwestią, związaną z dobrym funkcjonowaniem prze-
strzeni wspólnych na osiedlach mieszkaniowych, jest utrzymanie czy-
stości i porządku, do czego zobowiązani są właściciele nieruchomości,
m.in. przez wyposażenie ich w urządzenia służące do odbioru odpadów
komunalnych. Muszą też zapewnić utrzymanie tych urządzeń w odpo-
wiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym (Ustawa z dnia
13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – DzU
z 2005 r. nr 236, poz. 2008 z późn. zm.).
Bezpieczeństwu użytkowania i lepszemu funkcjonowaniu przestrzeni
wspólnych sprzyjają dobrze zaprojektowane miejsca wypoczynku.
Wygodne siedziska, na tyle wysokie, aby łatwo było na nich usiąść
i wstać bez pomocy, w razie potrzeby zaopatrzone w poręcze, powinny
być usytuowane w miejscach, zacisznych i niedalekich od głównych
dróg pieszych, gdzie nie tworzą się zastoiska zimnego powietrza. Naj-
wygodniejsze dla użytkowników są kąciki wypoczynkowe usytuowane
w bezpośrednim sąsiedztwie dróg pieszych. Powinno im towarzyszyć
oświetlenie, umożliwiające korzystanie z ławek również po zapadnięciu
zmroku. Równie ważne jest dobre oświetlenie ciągów pieszych, zwięk-
szające nie tylko komfort użytkowania, ale również poczucie bezpie-
czeństwa. Mogą to być tradycyjne wysokie lampy (ostatnio coraz częś-
ciej w technologii LED) lub nieco niższe, np. zamontowane w murkach
okalających place. Błędem jest sytuowanie mocnych punktów oświet-
leniowych bezpośrednio w nawierzchniach dróg pieszych, gdyż ich
światło oślepia użytkowników.
W miejscach, w których mieszkańcy przebywają przez kilka godzin
dziennie (np. przy osiedlowych skwerach), warto zadbać o wybudowa-
nie toalet. Szczególnie istotne jest to przy placach zabaw, gdzie niejed-
nokrotnie takie obiekty są bardzo poszukiwane.
Osoby niepełnosprawne powinny mieć nieograniczone możliwości
korzystania z przestrzeni wspólnych. Dużo lepiej budować je w taki spo-
sób, aby nie tworzyć ograniczeń, niż usuwać bariery architektoniczne.
Wspomniane wcześniej pochylnie zamiast schodów, ławki z poręczami,
terenowe stoliki (np. do gry w szachy) usytuowane na wygodnej wyso-
kości, umożliwiające podjechanie do nich wózkiem inwalidzkim, to
tylko kilka nieskomplikowanych przykładów, ułatwiających korzysta-
nie ze wspólnych przestrzeni. Przyda się tu również czytelna informa-
cja terenowa (kontrast w barwie lub strukturze nawierzchni), pozwa-
lająca na bezbłędne odszukanie tych miejsc przez osoby niewidome
lub niedowidzące.
Tab. 3. Szerokość dróg dojazdowych oraz dojść do budynków
Nazwa drogi
Minimalna szerokość [m]
Droga dojazdowa do budynku
3
Ciąg pieszo-jezdny (pełniący również funkcję drogi dojazdowej)
5
Dojście do budynku z funkcją dojazdu
4,5
fot. A. Gawłowska
Fot. 4. Zieleń, nawierzchnie oraz dojścia do budynku kształtują charakter przestrzeni
między budynkami
