44
warsztat architekta
architektura
Tomasz Żylski
abc specjalisty
Nowoczesne panele z drewna klejonego krzyżowo,
czyli CLT (
Cross Laminated Timber
), pojawiły się na
rynku zaledwie dwie dekady temu. Materiał ten,
nazywany często betonem XXI wieku, bo cechuje
go podobna wytrzymałość przy mniejszym ciężarze
własnym i niższym tzw. śladzie węglowym, znajdu-
je coraz szersze zastosowanie w architekturze, od
prefabrykowanych systemów budownictwa jedno-
i wielorodzinnego, po skomplikowane konstrukcje
nośne dachów i mostów. O jego wykorzystaniu we
współczesnych projektach inżynieryjnych rozmawia-
my z Andrew Lawrence’m, głównym specjalistą
ds. drewna w firmie Arup.
Niedobór tanich mieszkań to nie tylko problem Polski i innych
krajów rozwijających się. Rekordowo wysokie ceny nierucho-
mości w największych światowych metropoliach powodują,
że z problemem zmagają się też takie miasta jak Paryż, Nowy
Jork, Hongkong czy Londyn. Musimy budować więcej i taniej,
zwracając jednocześnie uwagę na ekologiczny aspekt całe-
go procesu inwestycyjnego, przypominają autorzy instalacji
MultiPly, która promowała tegoroczny London Design Festival.
Składająca się z 17 modułów struktura powstała z paneli klejo-
nego warstwowo drewna amerykańskiego tulipanowca, które,
uwzględniając porównywalną wagę materiałów, są bardziej
wytrzymałe niż beton i stal, a dodatkowo łatwo poddają się
obróbce. Rolą 9-metrowego obiektu, prezentowanego na
dziedzińcu Sacklera przed Muzeum Wiktorii i Alberta od 14 do
22 września, była popularyzacja modułowych konstrukcji
z CLT, które – zdaniem twórców – mogą stać się odpowiedzią
na obecny kryzys mieszkaniowy na świecie. Instalacja, projektu
biura Waugh Thistleton Architects, została zrealizowana we
współpracy z ekspertami ze Stowarzyszenia Handlowego
Amerykańskiego Przemysłu Drewna Liściastego (AHEC) oraz
firmy Arup. Do wykonania obiektu wykorzystano w sumie
101 paneli CLT, z których połowę stanowiły elementy trzy-
warstwowe, o grubości 60 mm, połowę pięciowarstwowe,
o grubości 100 mm. Poszczególne moduły zmontowano
przy użyciu jedynie stalowych śrub i kluczy nasadowych, co
było możliwe dzięki temu, że drewno tulipanowca dosko-
nale poddaje się precyzyjnemu frezowaniu CNC, czyli za
pomocą komputerowo sterowanych urządzeń. Jedną z osób
od początku zaangażowanych w cały proces był Andrew
Lawrence, główny specjalista ds. drewna w firmie Arup, z któ-
odnawialna
Andrew Lawrence
główny specjalista ds.
drewna w firmie Arup.
Współpracował m.in.
przy projekcie Serpentine
Pavilion, Centrum
Pompidou-Metz, Metropol
Parasol, Crossrail Place
Canary Wharf. Współautor
konstrukcji tworzonych
w ramach London Design
Festival – Timber Wave,
Endless Stair i Smile
rym o przyszłości prefabrykacji z paneli CLT rozmawialiśmy
podczas otwarcia London Design Festival. Swoje inżynierskie
doświadczenie Lawrence wykorzystywał przy takich projek-
tach jak Serpentine Pavilion z 2005 roku (proj. Álvaro Siza
i Eduardo Souto de Moura), Centrum Pompidou-Metz (proj.
Shigeru Ban, 2010), Metropol Parasol w Sewilli (proj. Jürgen
Mayer H., 2011), Crossrail Place Canary Wharf w Londynie
(proj. Foster + Partners, 2015) czy będący obecnie w reali-
zacji 73-metrowy apartamentowiec HAUT w Amsterdamie
(proj. Team V Architects), planowany jako najwyższy drewnia-
ny budynek w Holandii. Andrew Lawrence był też współau-
torem poprzednich konstrukcji z drewna klejonego krzyżowo
prezentowanych w czasie London Design Festival, instalacji
Timber Wave z 2011 roku (proj. Amanda Levete Architects),
Endless Stair z 2013 roku (proj. dRMM) i Smile z roku 2016
(proj. Alison Brooks Architects).
Od kilku lat we współpracy ze Stowarzyszeniem
Handlowym Amerykańskiego Przemysłu Drewna
Liściastego realizujecie eksperymentalne konstrukcje
z CLT. Budowa każdej z nich była rodzajem projektu
badawczego, mającego ukazać nowe właściwości kle-
jonego krzyżowo drewna drzew liściastych. Co było
największym wyzwaniem przy realizacji MultiPly?
Andrew Lawrence:
W tym przypadku cała konstruk-
cja wydaje się z pozoru dość prosta – zestaw 17 pudełek
poukładanych jedne na drugich – ale w rzeczywistości stano-
wiła duże wyzwanie inżynieryjne. Przede wszystkim obiekt
zaplanowano na nowo otwartym dziedzińcu, pod którym
znajduje się podziemna galeria, musiał być więc stosunkowo
lekki, również po to, aby nie uszkodzić porcelanowych kafli na
posadzce, a jednocześnie na tyle stabilny, by zapewnić bez-
pieczeństwo dziesiątkom odwiedzających. Instalacja nie ma
też przecież fundamentów! Dodatkowo wszystkie elementy,
z których składa się MultiPly, należało dostarczyć na plac
budowy w niewielkich paczkach. Chodziło o to, aby zmieściły
się w wąskim przejściu wolno stojącej kolumnady zamykającej
dziedziniec. Poszczególne kubiki wydają się przy tym nie mieć
prawie żadnego wsparcia, co udało się osiągnąć dzięki bardzo
precyzyjnemu opracowaniu połączeń między nimi. Warto
tu zaznaczyć, że od początku zakładaliśmy demontowalność
konstrukcji, tak by była możliwa do rozłożenia w innym
miejscu, już po zakończeniu festiwalu, co również należało
uwzględnić w projekcie.
1
