48
Obudowy oraz szafy dla sterownic i rozdzielnic niskiego napięcia
x x x
Wprowadzenie
Każda instalacja elektryczna wymaga zastosowania aparatury zabezpie-
czającej, a w wielu przypadkach również sterowniczej. Z tego względu
niezbędne jest użycie rozdzielnic zasilających i sterowniczych. Zgodnie
z normą rozdzielnicę stanowi zestaw składający się z jednego lub wię-
cej urządzeń łączeniowych niskiego napięcia wraz z odpowiednio dobra-
nymi układami: sterowania, pomiarowym, sygnalizacyjnym, zabezpie-
czeniowym, ze wszystkimi wewnętrznymi połączeniami elektrycznymi,
mechanicznymi i elementami obudowy. Niniejszy tekst dotyczy obudów,
którymi, w zależności od potrzeb, mogą być szafki wnękowe lub zainsta-
lowane na wierzchu ściany, wbudowane bądź wolno stojące szafy oraz
pulpity sterownicze.
x x x
Zagadnienia formalne
Zgodnie z art. 5. ust. 1. ustawy Prawo budowlane [1] obiekt budowlany
jako całość oraz jego poszczególne części, wraz ze związanymi z nim
urządzeniami budowlanymi, należy (biorąc pod uwagę przewidywany
okres użytkowania) projektować i wznosić w sposób określony w przepi-
sach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy
technicznej. Trzeba ponadto zapewnić m.in. bezpieczeństwo pożarowe
oraz użytkowania i dostępność obiektów.
Zgodnie z definicją zawartą w art. 3. urządzeniami budowlanymi są
urządzenia techniczne związane z obiektem budowlanym, zapewnia-
jące możliwość jego użytkowania zgodnie z przeznaczeniem.
W myśl treści ustępu 1. w art. 7. do przepisów techniczno-budowlanych
zalicza się warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać obiekty
budowlane i ich usytuowanie oraz warunki techniczne ich użytkowania.
W art. 10. zawarto zapis, według którego przy wykonywaniu robót
budowlanych można wykorzystywać tylko wyroby spełniające odpowied-
nie przepisy i będące zgodne z zamierzonym zastosowaniem. Warunki
techniczne określa Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytu-
owanie [2], natomiast źródłem wiedzy technicznej są m.in. polskie normy.
Podstawowe wymagania dla obudów niskonapięciowych rozdzielnic
zasilających i sterowniczych zawiera norma PN-EN 62208:2011 [5].
Ma ona zastosowanie do pustych obudów przed zainstalowaniem apa-
ratury rozdzielczej i sterowniczej. Znajdują się w niej definicje, klasyfi-
kacja, charakterystyka oraz wymagania dotyczące badań obudów uży-
wanych jako części rozdzielnic i sterownic (zgodnych z normami serii
EN 60439) o znamionowym napięciu nie większym niż 1000 V prądu
przemiennego i częstotliwości nieprzekraczającej 1000 Hz lub 1500 V
prądu stałego, przeznaczonych do ogólnych zastosowań wnętrzowych
lub napowietrznych. Za spełnienie wymagań bezpieczeństwa według
odpowiednich norm wyrobu odpowiedzialny jest producent goto-
wych urządzeń.
W większości przypadków rozdzielnice oferowane są z wyposażeniem,
dlatego też muszą spełniać postanowienia zawarte w wieloczęściowej
normie. Jej część pierwsza PN-EN 61439-1:2011 [6] zawiera warunki
eksploatacji, wymagania konstrukcyjne, cechy techniczne oraz bada-
nia dotyczące zestawów rozdzielnic i sterownic niskonapięciowych
stacjonarnych lub przenośnych (w obudowach i bez nich), przeznaczo-
nych do pracy przy napięciu znamionowym nieprzekraczającym 1000 V
prądu przemiennego bądź 1500 V prądu stałego. Norma zawiera
wymagania dla urządzeń w systemach wytwarzania, przesyłu, rozdziału
i przekształcania energii elektrycznej oraz sterowania urządzeniami
zasilanymi energią elektryczną, w warunkach specjalnych (na statkach,
w pojazdach szynowych, urządzeniach dźwigowych, strefach zagro-
żonych wybuchem) oraz do powszechnego użytku (do obsługi przez
osoby nieprzeszkolone).
Część druga PN-EN 61439-2:2011 [7] formułuje wymagania dla
rozdzielnic do rozdziału energii – zestawów rozdzielnic i sterownic
(ZESTAWY-PSC), których napięcie znamionowe nie przekracza 1000 V
prądu przemiennego lub 1500 V stałego. Norma odnosi się do wyro-
bów stacjonarnych lub ruchomych przeznaczonych do układów związa-
nych z wytwarzaniem, przesyłem, rozdziałem i przetwarzaniem energii
elektrycznej oraz do sterowania jej odbiornikami. W przypadku roz-
dzielnic zaprojektowanych do użytkowania w specjalnych warunkach
eksploatacji, np. na statkach lub w pojazdach szynowych, muszą one
dodatkowo spełniać odpowiednie wymagania określone w stosownych
przepisach (np. dla statków jest to PN-IEC 60092-302). Norma dotyczy
wszystkich zestawów rozdzielnic, bez względu na to czy są one projekto-
wane, produkowane i sprawdzane jako pojedyncze wykonania, czy cał-
kowicie znormalizowane i wytwarzane w dużych ilościach. Produkcja
i/lub montaż zespołu mogą być zrealizowane przez inną firmę. PN-EN
61439-2:2011 nie obejmuje indywidualnych urządzeń i samodzielnych
elementów, takich jak rozruszniki silników, rozłączniki bezpiecznikowe,
wyposażenie elektroniczne itp., które spełniają wymagania zawarte
w stosownych normach wyrobu.
Rozdzielnic i sterownic tablicowych przeznaczonych do obsługi przez
niewykwalifikowane osoby zwane w przepisach postronnymi dotyczy
PN-EN 61439-3:2012 [8]. Urządzenia te w normie oznaczone są sym-
bolem „DBO” i zgodnie z przyjętymi kryteriami to rozdzielnice przysto-
sowane do użytkowania przez osoby postronne, które mogą przy ich
obsłudze wykonywać czynności łączeniowe oraz wymieniać wkładki
topikowe. Założono przy tym, że obwody wyjściowe zawierają odpo-
wiednie urządzenia ochronne. W rozdzielnicach tych napięcie znamio-
nowe względem ziemi nie może przekraczać 300 V prądu przemien-
nego, prąd znamionowy (I
nc
) obwodu wyjściowego nie powinien osiągać
wyższej wartości niż 125 A, zaś prąd znamionowy (I
nA
) DBO przekra-
czać 250 A. Są to rozdzielnice stacjonarne i osłonięte, przeznaczone
do użytku wnętrzowego lub napowietrznego. DBO mogą mieć wbu-
dowane również urządzenia sterownicze i/lub sygnalizacyjne związane
z rozdziałem energii elektrycznej. Norma ma zastosowanie do wszyst-
kich ich typów niezależnie od tego, czy zostały zaprojektowane, wypro-
dukowane i zweryfikowane indywidualnie, czy też są w pełni znorma-
lizowanie i wytwarzane masowo. DBO mogą być montowane poza
fabryką pierwotnego producenta. Przepis nie dotyczy natomiast urzą-
dzeń indywidualnych i niezależnych komponentów, takich jak wyłącz-
niki, rozłączniki bezpiecznikowe, sprzęt elektroniczny itp., które powinny
spełniać wymagania odpowiednich norm wyrobu.
Obudowy oraz szafy dla
sterownic i rozdzielnic niskiego
napięcia
mgr inż. Janusz Strzyżewski
członek Prezydium Centralnego Kolegium
Sekcji Instalacji i Urządzeń Elektrycznych SEP
