Obudowy oraz szafy dla sterownic i rozdzielnic niskiego napięcia
50
Część czwarta PN-EN 61439-4:2013-06 [9] poświęcona jest rozdzielni-
com i sterownicom niskonapięciowym przeznaczonym do instalowania
na placu budowy (ACS). Ich napięcie znamionowe nie może przekra-
czać 1000 V prądu zmiennego lub 1500 V przy prądzie stałym.
Są to urządzenia zaprojektowane do stosowania na placach budów,
tzn. tymczasowych miejscach pracy, do których osoby postronne nie
mają dostępu i gdzie wykonuje się roboty budowlane, instalacje,
naprawy, zmiany lub rozbiórki nieruchomości (obiektów), prowadzi się
roboty publiczne czy też prace wydobywcze bądź tym podobne działa-
nia. ACS mogą być urządzeniami przewoźnymi (częściowo przytwier-
dzonymi) lub mobilnymi z obudową.
Zestawów przeznaczonych do umieszczania w sieciach publicznych
dotyczy część 5. normy PN-EN 61439-5:2015-02 [10]. Określone są
one symbolem PENDA. To rozdzielnice i sterownice niskonapięciowe
stacjonarne wykorzystywane do dystrybucji mocy w sieciach publicz-
nych w układach trójfazowych, dla których napięcie znamionowe nie
przekracza 1000 V AC. Przystosowane do używania w pomieszcze-
niach i na zewnątrz, ale modele zewnętrzne mogą być instalowane
w miejscach ogólnie dostępnych, zakładając, że obsługiwać je będą
tylko osoby wykwalifikowane. Norma określa wymagania konstruk-
cyjne, parametry techniczne oraz testy dla PENDA. Zgodnie z nią
mogą one zawierać urządzenia sterowania i sygnalizacji związane
z dystrybucją energii elektrycznej. Przepis ten ma zastosowanie do
wszystkich PENDA, projektowanych i produkowanych zarówno
jednostkowo, jak i seryjnie. Nie dotyczy natomiast poszczególnych
urządzeń i niezależnych komponentów, takich jak rozruszniki, rozłącz-
niki bezpiecznikowe, sprzęt elektroniczny itp., które winny spełniać
wymagania odpowiednich dla nich norm.
Podstawowe wytyczne dla obudów w wykonaniu przeciwwybucho-
wym zawiera PN-EN 60079-0:2006 [12]. Określono tu ogólne zasady
w zakresie produkcji, badań oraz znakowania urządzeń elektrycznych
przeznaczonych do stosowania w przestrzeniach zagrożonych wybu-
chem. Podano także podział oraz definicje urządzeń elektrycznych,
wpustów kablowych Ex, części i podzespołów Ex. Ustalono wymaga-
nia dla niemetalowych obudów i ich części, obudów ze stopów lek-
kich, elementów mocujących blokady wykorzystywane do zabezpiecze-
nia izolatorów przepustowych, materiałów stosowanych do spajania,
części i podzespołów Ex, skrzynek zaciskowych, zacisków do podłącza-
nia przewodów ochronnych lub wyrównawczych, wpustów kablowych
i rurowych do maszyn wirujących, aparatury łączeniowej, bezpiecz-
ników topikowych, wtyczek i gniazdek, opraw oświetleniowych, lamp
mocowanych na hełmach oraz ręcznych. Podano także metody badań
i system znakowania.
Wszystkie ww. normy obowiązują bezpośrednio producentów sterow-
nic i rozdzielnic, natomiast dla instalatorów elektryków projektan-
tów i wykonawców mają znaczenie informacyjne oraz formalne. Obo-
wiązkiem producenta jest wytworzenie produktu zgodnie z normami,
a wykonawca oraz inspektor nadzoru inwestorskiego powinni jedy-
nie domagać się od dostawcy potwierdzenia spełniania wymogów nor-
matywnych. Producent ma prawo opatrzyć swoje wyroby znakiem CE
oraz dostarczyć atest wraz z rozdzielnicą. Zamawiając wyrób, inwe-
stor lub wykonawca robót powinni sprecyzować stawiane mu wyma-
gania i uzgodnić je z producentem. Unika się w ten sposób ewentual-
nych sporów.
Przykładowo, dla sterownic i rozdzielnic przeznaczonych do rozdziału
energii norma w dwu pierwszych częściach PN-EN 61439-1/-2 zawiera
zalecenia dotyczące funkcji i charakterystyk definiowanych przez
użytkownika i podlegających uzgodnieniu z producentem. Wśród dłu-
giej ich listy (bezpośrednio lub pośrednio) obudów dotyczą zagadnie-
nia zestawione poniżej. W nawiasach podano punkty z normy: • układ
sieci (5.5, 8.4.3.2.3, 8.6.2, 10.5, 11.4) • napięcie znamionowe U
n
(V)
(3.8.8.1, 5.2.1, 8.5.3) • rodzaj ochrony przed porażeniem prądem
elektrycznym – ochrona podstawowa (przed dotykiem bezpośrednim),
dotyczy zabezpieczenia przed porażeniem prądem elektrycznym, wyni-
kającym z bezpośredniego kontaktu w obrębie rozdzielnicy podczas
normalnych warunków pracy (8.4.2) • rodzaj ochrony przed poraże-
niem prądem elektrycznym – zabezpieczenie przy uszkodzeniu (przed
dotykiem pośrednim), dotyczy stanów awaryjnych powstałych w roz-
dzielnicy (8.4.3) • lokalizacja rozdzielnicy (3.5, 8.1.4, 8.2) • ochrona
przed działaniem ciał stałych i cieczy (8.2.2, 8.2.3) • zewnętrzne
oddziaływanie mechaniczne – kod IK (8.2.1, 10.2.6) • odporność
na promieniowanie UV (dotyczy tylko rozdzielnic montowanych na
zewnątrz (10.2.4) • odporność na korozję (10.2.2) • temperatura
otoczenia – dolna i górna granica oraz maksymalna średnio dobowa
(7.1.1) • najwyższa wilgotność względna (7.1.2) • stopień zanie-
czyszczenia powietrza (7.1.3) • wysokość (m n.p.m.), dotyczy obiek-
tów położonych powyżej 2000 m n.p.m. (7.1.4) • warunki EMC (9.4,
10.12, załącznik J) • szczególne warunki użytkowania (np. wyjątkowa
kondensacja, silne zanieczyszczenia, środowisko korozyjne, silne pola
elektryczne lub magnetyczne, grzyb, małe stworzenia, zagrożenia
wybuchem, intensywne wibracje (7.2, 8.5.4, 9.3.3, tabela 7)
• typ zabudowy (3.3, 5.5) • możliwość przenoszenia zestawu (3.5)
• maksymalne wymiary zewnętrzne i waga (6.2.1) • typy przewo-
dów zewnętrznych (8.8) • kierunki przyłączenia przewodów zewnętrz-
nych (8.8) • materiał przewodów zewnętrznych (8.8) • zewnętrzne
przyłącza do faz, przekroje i sposoby przyłączenia końcówek (8.8)
• zewnętrzne przyłącza do szyn PE, PEN, N, przekroje i sposoby
przyłączenia końcówek (8.8) • specjalne sposoby oznaczania przy-
łączy (8.8) • maksymalne wymiary i wagi zestawów transportowych
(6.2.2, 10.2.5) • metody transportu (np. wózek widłowy, dźwig) (6.2.2,
8.1.7) • warunki środowiskowe w trakcie przewozu i montażu – różne
od warunków eksploatacji (7.3) • szczegóły pakowania (6.2.2)
• dostęp do aparatów sterowanych ręcznie (8.4, 8.5.5) • wymagania
dotyczące dostępności rozdzielnicy przez osoby postronne lub nie-
przeszkolone • obsługa urządzeń bez wyłączania napięcia (8.4.5.1)
• wymagania związane z dostępnością dla: inspekcji lub podobnych
operacji (8.4.5.2.2), upoważnionych osób do prac związanych z utrzy-
maniem ruchu (8.4.5.2.3) lub z rozbudową rozdzielnicy (8.4.5.2.4)
• ochrona przed bezpośrednim kontaktem z niebezpiecznymi częś-
ciami wewnętrznymi podczas konserwacji lub modernizacji (np. jed-
nostki funkcjonalne, szyny główne lub dystrybucyjne) (8.4) • sposób
połączenia jednostek funkcjonalnych, możliwości ich usunięcia
i ponownego wprowadzenia (8.5.101).
x x x
Materiały stosowane do wyrobu obudów
W większości rozwiązań konstrukcje oraz obudowy sterownic i rozdziel-
nic szafowych wykonywane są ze stali ocynkowanej, nierdzewnej lub
kwasoodpornej, a także z aluminium. Wykorzystywana jest także bla-
cha alucynkowa obustronnie pokryta stopem aluminium i cynku (55%
aluminium; 43,4% cynku z dodatkiem 1,6% krzemu). Łączy ona wytrzy-
małość stali, ochronne właściwości cynku oraz stabilność aluminium.
Dodatek tego ostatniego powoduje podwyższenie odporności blachy
