Informator Budowlany-murator. Konstrukcje, Izolacje, Chemia, Wykończenie 2019
33
wysokości świadczeń wypłacanych na podstawie ustawy wypadko-
wej. W praktyce sądy bazują na pisemnych oraz ustnych opiniach
biegłych lekarzy chirurgów, dermatologów oraz neurologów, aby
ustalić łączny procentowy uszczerbek na zdrowiu pracownika
poszkodowanego wypadkiem przy pracy
10
.
x x x
Przyczynienie się poszkodowanego do wypadku
przy pracy
Każdy wypadek przy pracy na placu budowy ma wiele przyczyn.
Oczywiste jest, że odpowiedzialność cywilna lub karna za taki
incydent może być przypisana osobie odpowiedzialnej za bezpie-
czeństwo na budowie tylko wtedy, gdy istnieje adekwatny związek
przyczynowy między jej zachowaniem (tj. działaniem albo zanie-
chaniem) a skutkiem w postaci nieszczęśliwego wypadku przy
pracy. Badając przyczyny zdarzenia, nie można jednak stracić
z pola uwagi zachowania poszkodowanego pracownika, zwłasz-
cza w kontekście jego podstawowego obowiązku, jakim w świetle
art. 211 k.p. jest przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeń-
stwa i higieny pracy. Każdy zatrudniony ma obowiązek znać prze-
pisy BHP, brać udział w szkoleniu oraz instruktażu z tego zakresu
oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym.
W sytuacji, w której poszkodowany oraz przeszkolony z zakresu
BHP pracownik nie stosował się do znanych mu reguł postępo-
wania, wskutek czego uległ wypadkowi, można zarzucić mu przy-
czynienie się do tego zdarzenia. Należy podkreślić, że nieprawid-
łowe zachowanie się pracownika spowodowało aż 60% takich
zdarzeń w I półroczu 2018 r.
11
. W skrajnych przypadkach, np. gdy
wyłączną przyczyną upadku z wysokości na budowie był stan nie-
trzeźwości pracownika, poszkodowany zostaje pozbawiony prawa
do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, a sam pracodawca
lub osoba nadzorująca pracowników jest wolna od odpowie-
dzialności cywilnej oraz karnej. Zawsze więc analizując zaistniały
wypadek na budowie, inspektor pracy oraz pracodawca winni
ustalić, jaki związek przyczynowy zachodzi między stanem bezpie-
czeństwa na placu budowy a szkodą doznaną przez pracownika.
W dalszej kolejności należy rozważyć kwestię winy osób odpowie-
dzialnych za nadzór nad poszkodowanym, a następnie przejść
do ewentualnego ustalenia stopnia przyczynienia się samego
pokrzywdzonego do zaistniałych następstw wypadku. W kontek-
ście omówionych powyżej świadczeń wypłacanych przez ZUS
należy zasygnalizować, że wina poszkodowanego może skut-
kować utratą prawa do świadczeń. Zgodnie bowiem z art. 21
ustawy wypadkowej świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego
nie przysługują ubezpieczonemu, gdy wyłączną przyczyną
wypadku było udowodnione naruszenie przez niego przepisów
dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego
umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Ponadto nie przysłu-
gują one również wówczas, gdy pracownik, będąc w stanie nie-
trzeźwości
12
, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania
wypadku. Nic więc dziwnego, że w umowach o roboty budow-
lane lub podwykonawstwo inwestorzy zastrzegają pieniężne kary
umowne za każdy przypadek spożycia alkoholu przez robotników
zatrudnionych przez generalnego wykonawcę, względnie podwy-
konawcę. Również i w ten kontraktowy sposób – poprzez zastoso-
wanie cywilnej kary umownej w kontrakcie budowlanym – kształ-
tuje się prewencja wypadkowa.
x x x
Ustawowy obowiązek zawiadomienia o wypadku
Wypadek przy pracy to zdarzenie niepożądane w środowisku
pracy i jako takie musi być formalnie zgłoszone do właściwych
miejscowo organów ochrony prawa. Kodeks pracy nakłada na
pracodawcę obowiązek, zgodnie z którym winien on niezwłocznie
zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokura-
tora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy
oraz każdym innym zdarzeniu, które wywołało wymienione skutki
i ma związek z pracą.
Obowiązek zgłoszenia kwalifikowanych wypadków przy pracy do
PIP i prokuratora zabezpieczony jest przepisem Kodeksu karnego,
który penalizuje nie tylko narażenie pracownika na wypadek lub
jego spowodowanie, lecz także niezawiadomienie lub spóźnione
zawiadomienie inspektora pracy o zaistniałym zdarzeniu.
Stosownie do treści art. 221 k.k. każdy, kto wbrew obowiązkowi
nie zawiadamia w terminie właściwego organu o wypadku przy
pracy lub chorobie zawodowej albo nie sporządza lub nie przed-
stawia wymaganej dokumentacji, podlega grzywnie do 180 sta-
wek dziennych albo karze ograniczenia wolności. W zakresie
dokumentacji wypadkowej należy przypomnieć, że pracodawca
jest obowiązany prowadzić rejestr wypadków przy pracy oraz
przechowywać protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypad-
ków wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową przez okres
dziesięciu lat. Szczegółowy tryb ustalania i dokumentowania
wypadków przy pracy zawiera obecnie rozporządzenie Rady Mini-
strów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności
i przyczyn wypadków przy pracy
13
.
x x x
Cywilne roszczenia uzupełniające
Sąd Najwyższy wypracował linię orzeczniczą, stosownie do której
istnieje możliwość dochodzenia roszczeń uzupełniających z tytułu
wypadku przy pracy na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego,
mimo uzyskania przez poszkodowanego pracownika świadczeń
z ubezpieczenia społecznego. Przykładowo w wyroku z 10 paź-
dziernika 1997 r. (sygnatura II UKN 293/97) Sąd Najwyższy
potwierdził prawo dochodzenia roszczeń uzupełniających z tytułu
wypadku przy pracy na podstawie prawa cywilnego, co jednak nie
oznacza odpowiedzialności pracodawcy według zasad wynikają-
cych ze wskazanej już powyżej ustawy wypadkowej.
W takiej sytuacji na pracowniku będzie spoczywał procesowy
obowiązek wykazania odpowiedzialności pracodawcy z powo-
łaniem się na przepisy Kodeksu cywilnego (dalej jako k.c.):
art. 415 k.c. – na zasadzie winy – lub art. 435 § 1 k.c. – na zasa-
dzie ryzyka za zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody.
Oczywiste jest, że w procesie o roszczenia uzupełniające pracow-
nik ma wykazać wszystkie pozostałe przesłanki odpowiedzialno-
ści pozwanego pracodawcy, czyli udowodnić szkodę oraz wykazać
adekwatny związek przyczynowy między zdarzeniem a powsta-
niem szkody. Jeżeli udowodniona szkoda, której doznał pracow-
nik (np. rozległe poparzenia), nie została wyrównana wypłaco-
nymi wcześniej świadczeniami przez ZUS, sąd może dodatkowo
zasądzić na rzecz pracownika odszkodowanie cywilne od
pracodawcy.
W praktyce najczęściej stosowany jest przywołany już art. 435
§ 1 k.c., przewidujący odpowiedzialność deliktową osoby prowa-
dzącej na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład
