30
Profesjonalista profesjonaliście
x x x
Budownictwo nadal z wysokim współczynnikiem
wypadkowości
W świetle najnowszych danych opublikowanych przez Główny
Urząd Statystyczny w pierwszym półroczu 2018 r. liczba poszko-
dowanych w wypadkach przy pracy wyniosła ogółem 37 007
osób i była o 5,3% mniejsza niż w ubiegłym roku
1
. Ogólna ten-
dencja spadkowa niewątpliwie cieszy zarówno pracowników,
członków ich rodzin, jak i pracodawców oraz instytucje ubezpie-
czeniowe. Z drugiej zaś strony każdy wypadek przy pracy to przy-
padek jednostkowy, który wymaga ustalenia konkretnych przyczyn
zdarzenia oraz indywidualnej odpowiedzialności za jego wystą-
pienie. Niestety, budownictwo nadal plasuje się w czołówce branż
z najwyższym tzw. wskaźnikiem wypadkowości (liczba poszkodo-
wanych przypadająca na 1000 osób) i obecnie zajmuje ósmą
pozycję z liczbą 2226 wypadków przy pracy w pierwszym półro-
czu 2018 r.
2
.
x x x
Bezpieczeństwo w pracy jako wartość konstytucyjna
Na gruncie obowiązującego prawa zdarzenie zakwalifikowane
jako wypadek przy pracy pociąga za sobą szereg skutków praw-
nych, takich jak: ustalenie odpowiedzialności cywilnej za wypa-
dek, ustalenie sprawstwa oraz ewentualnej odpowiedzialności
karnej za narażenie lub spowodowanie wypadku przy pracy ze
skutkiem śmiertelnym lub ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu,
a także wszczęcie procedury przed Zakładem Ubezpieczeń Spo-
łecznych w celu wypłaty poszkodowanym świadczeń z ubezpie-
czenia wypadkowego
3
. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
z 2 kwietnia 1997 roku w art. 24 stanowi, że praca zarobkowa
znajduje się pod ochroną państwa, które sprawuje nadzór nad
warunkami wykonywania pracy
4
. Konkretyzując tę powinność,
ustawa zasadnicza przyznaje każdemu prawo do bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy
5
, gdyż tylko takie minimalizują
ryzyko wystąpienia wypadku. Niezależnie od branży, w jakiej pra-
cownik świadczy pracę, Kodeks pracy (dalej jako: k.p.) formułuje
ogólny obowiązek ciążący na pracodawcy, w myśl którego jest on
obowiązany systematycznie analizować przyczyny wypadków przy
pracy i na podstawie otrzymanych wyników stosować właściwe
środki zapobiegawcze. Podsumowując: współczesne ustawodaw-
stwo pracownicze kładzie nacisk przede wszystkim na prewencję
oraz gwarantuje wysoki stopień ochrony zatrudnionego przed
wypadkami przy pracy. Jednocześnie indywidualną odpowiedzial-
ność konkretnych osób za wypadek przy pracy należy rozpatrywać
w świetle zasad odpowiedzialności skodyfikowanych w Kodeksie
pracy, cywilnym oraz w karnym. Analiza przepisów zawartych
w poszczególnych kodeksach zawsze winna jednak uwzględniać
to, że prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
podniesiono w Polsce do rangi konstytucyjnej.
x x x
Odpowiedzialność za wykroczenie
Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest zapewnie-
nie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz przepro-
wadzanie systematycznych szkoleń pracowników w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 94 pkt 4 Kodeksu pracy).
Nic więc dziwnego, że wszelkie uchybienia w zakresie bezpie-
czeństwa w miejscu pracy obciążają w pierwszej kolejności pra-
codawcę, niezależnie od formy prawnej zakładu. Zatem pra-
codawca, będący osobą fizyczną, spółką handlową czy też
stowarzyszeniem lub fundacją, ponosi odpowiedzialność za stan
bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy (art. 207 § 1
Kodeksu pracy). W razie zaś wystąpienia wypadku przy pracy
jest on zobowiązany podjąć niezbędne działania eliminujące lub
ograniczające zagrożenie oraz zapewnić udzielenie pierwszej
pomocy wszystkim osobom poszkodowanym. Konsekwencją zda-
rzenia, które kwalifikuje się jako wypadek przy pracy, jest koniecz-
ność ustalenia jego okoliczności oraz przyczyn. Co więcej, praco-
dawca jest zobligowany do wdrożenia i stosowania odpowiednich
środków zapobiegających podobnym wypadkom na przyszłość.
Kodeks pracy przewiduje więc jego odpowiedzialność za wypadek
przy pracy w świetle całokształtu oraz chronologii tego niepożą-
danego w środowisku pracy zdarzenia. Już na przedpolu sytuacji
potencjalnie niebezpiecznej jest on zobowiązany zapewnić bez-
pieczne warunki pracy na danym stanowisku, a natychmiast po
zaistnieniu wypadku przy pracy musi udzielić pomocy oraz zabez-
pieczyć dowody zdarzenia, a na przyszłość jest zobligowany do
wdrożenia środków prewencyjnych. W razie stwierdzenia uchybień
w wykonywaniu ww. obowiązków oraz wystąpienia wypadku przy
pracy innego niż śmiertelny lub skutkujący ciężkim uszczerbkiem
na zdrowiu pracownika pracodawca naraża się na odpowiedzial-
ność za wykroczenie. Obecnie jest ono zdefiniowane w art. 283
§ 1 Kodeksu pracy, który brzmi: „Kto, będąc odpowiedzialnym za
stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami
lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub
zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od
1000 zł do 30 000 zł”.
Z kolei na każdym pracowniku, który odnotował zdarzenie kwa-
lifikujące się jako wypadek przy pracy, ciąży podwójny obowią-
zek informacyjny: po pierwsze – należy niezwłocznie zawiadomić
o nim przełożonego, a po drugie – ostrzec współpracowników,
a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o możli-
wym niebezpieczeństwie.
x x x
Kompetencje Państwowej Inspekcji Pracy (PIP)
Bieżącą kontrolę nad bezpieczeństwem w zakładach pracy spra-
wuje Państwowa Inspekcja Pracy, która ma również kompetencje
w zakresie dokonywania wpisów w dzienniku budowy. Funkcjona-
riusze PIP są uprawnieni m.in. do analizowania przyczyn wypad-
ków przy pracy oraz kontroli stosowania zapobiegających im
środków. W razie wystąpienia wypadku przy pracy, np. na budo-
wie, inspektor pracy ma prawo wziąć udział w badaniu okolicz-
ności takiego wypadku oraz stosownie do okoliczności danego
przypadku, nałożyć na pracodawcę grzywnę w trybie postępowa-
nia mandatowego. Ponadto inspektor pracy władny jest wiążąco
Kto odpowiada za wypadek
na budowie?
Bogumił Sieczkowski
adwokat, Master 2 Juriste européen (FR)
