Równoważenie hydrauliczne instalacji grzewczych
60
sieci przewodów oraz wszędzie tam, gdzie możliwa jest dalsza
rozbudowa układu. By potwierdzić jej poprawność, należy prze-
prowadzić ponowne pomiary. Bez problemu mogą je realizować
tylko dwie osoby. Metoda ta wykorzystuje zasadę braku propor-
cjonalnego rozkładu przepływu połączonych równolegle obiegów
w momencie jego zmiany w jednym z nich. Powoduje to niekon-
trolowany rozpływ czynnika w pozostałych obiegach – najczęś-
ciej pionach. Zawory równoważące zamontowane na każdym
z równoległych pionów mają za zadanie wywołać wzajemną
zależność zmian przepływu i sprowadzić układ do kontrolowanej
równowagi. Warunek jest jeden – źródłem zmian musi być dodat-
kowy zawór spoza układu równoległego, tzw. wspólny, sterujący
przepływem w całym obiegu.
Metoda kompensacyjna (pionu referencyjnego)
Stosowana jest przy równoważeniu dużych i bardzo rozległych
instalacji. Wymaga co najmniej trzech osób i łączności między
nimi oraz dwóch mierników różnicy ciśnienia. W tym przypadku
nie trzeba robić powtórnych pomiarów. Wszelkie zmiany ciśnie-
nia, a więc i przepływu, kompensowane są na bieżąco podczas
równoważenia. Metoda wymaga określenia najbardziej nieko-
rzystnego pod względem hydraulicznym pionu (tzw. referencyj-
nego) i utrzymania na nim stałego spadku ciśnienia za sprawą
kontrolowanej zmiany rozpływu czynnika na zaworze wspólnym.
W tym czasie pozostałe piony poddaje się regulacji, a towarzy-
szące temu wahania są od razu korygowane (kompensowane).
Przy zastosowaniu opisanych metod konieczne jest zainstalo-
wanie odpowiedniej armatury – ręcznych zaworów równoważą-
cych, z uwagi na miejsce ich montażu potocznie nazywanych
podpionowymi. Powinny one umożliwiać podłączenie urządzeń
do pomiaru spadku ciśnienia i przepływu oraz wyliczenie wyma-
ganej nastawy. Warto przewidzieć możliwość spustu i odcięcia
przepływu oraz zablokowania ustalonej nastawy, co zabezpieczy
armaturę przed niepowołaną ingerencją z zewnątrz. Różnorod-
ność cen i konstrukcji dostępnych typów zaworów równoważących
jest dość duża, a dobór odpowiedniego rozwiązania dopasowa-
nego do potrzeb i możliwości inwestora odgrywa ważną rolę.
Z uwagi na to rozsądnie jest pozostawić tę decyzję osobom kom-
petentnym, z doświadczeniem i wiedzą. Dysponują one zazwyczaj
wykwalifikowanym serwisem wyposażonym w specjalistyczny, nie-
rzadko drogi sprzęt.
Opisane wyżej metody można zastosować do równoważenia
instalacji z zastosowaniem ręcznych zaworów, których wykorzy-
stanie niesie jednak pewne niedogodności. Są to: wysoka praco-
chłonność, konieczność starannego wykonania pomiarów i obli-
czeń hydraulicznych oraz zróżnicowana dokładność na poziomie
ok. 10%. Warto też pamiętać o okresowym kontrolowaniu stanu
rozregulowania instalacji po dłuższym okresie jej eksploatacji.
Aby uniknąć tych trudności, należy użyć automatycznych zawo-
rów równoważących, tzw. dynamicznych, które w sposób ciągły
samoczynnie reagują na zmiany ciśnienia w układzie i utrzy-
mują zadany przepływ. Nie ma konieczności stosowania ich na
pionach czy rurociągach głównych. Równoważenie sprowadza
się do zapewnienia odpowiednich przepływów bezpośrednio na
odbiornikach. Trzeba jednak pamiętać o wyższych kosztach tego
typu armatury.
x x x
Błędy popełniane przy równoważeniu
Instalację należy do równoważenia przygotować. Nową trzeba
przede wszystkim starannie wykonać. Jeżeli podczas montażu
wykonawca natrafia na problemy zmuszające go do odejścia od
założeń projektowych, powinien ten fakt uzgodnić z projektan-
tem w celu sprawdzenia proponowanej zmiany oraz jej wpływu na
pracę pozostałych elementów. W przypadku modernizacji należy
przeprowadzić wstępny przegląd w budynku wielorodzinnym,
inwentaryzację zamontowanych urządzeń oraz zgodność insta-
lacji z projektem. Warto podkreślić, że niektóre elementy układu
zależą od osób zamieszkujących w lokalach. Właściciel mieszka-
nia może np. usunąć stary grzejnik i zamontować nowy, innego
rodzaju niż ten założony w projekcie. Sporządzona dokumenta-
cja powinna zawierać schemat instalacji i stan jej napełnienia
oraz informacje dotyczące źródła ciepła, armatury i automatyki.
Należy również wskazać oczekiwaną temperaturę w poszczegól-
nych pomieszczeniach. Dopiero na tej podstawie dokonuje się
niezbędnych obliczeń hydraulicznych, a także weryfikacji obcią-
żenia cieplnego. Warto zaznaczyć, że im dokładniejsze będą
zebrane dane i wykonane obliczenia, tym lepsze skutki przyniesie
ta procedura.
Jednak niezależnie od tego, czy instalacja jest nowa, czy zmoder-
nizowana, przed przystąpieniem do jej właściwej regulacji zaleca
się wykonanie kilku niezbędnych czynności, takich jak: kontrola
szczelności połączeń i ciśnienia statycznego, dokładne przepłuka-
nie oraz odpowietrzenie całego układu, sprawdzenie poprawno-
ści pracy pompy i armatury, otwarcie wszystkich zaworów odcina-
jących, ustawienie dobranych w projekcie nastaw wstępnych na
termostatycznych zaworach grzejnikowych oraz pełne otwarcie gło-
wic termostatycznych.
Regulacja przy zdjętych głowicach termostatycznych
Często popełnianym błędem jest wykonywanie równoważenia
bez zamontowanych głowic termostatycznych, co sprawia, że
zawory grzejnikowe osiągają maksymalną przepustowość. Dla
tak przeprowadzonej regulacji hydraulicznej po założeniu gło-
wic będzie występował mniejszy przepływ czynnika. Najkorzyst-
niej wykonać procedurę w warunkach odpowiadających oblicze-
niowym, w przeciwnym razie należy się liczyć z niedokładnością
fot. Shutterstock
Fot. 2. Równoważenie hydrauliczne należy wykonać przy założonych głowicach
termostatycznych
