Energooszczędne oświetlenie obiektów przemysłowych
104
umożliwiających stopniową adaptację wzroku przy wyjściu z pomiesz-
czeń, w których ze względów technologicznych praca wykonywana jest
w ciemności (dział III: Pomieszczenia pracy, rozdział 2).
• Pracodawca jest zobowiązany do oceny ryzyka zawodowego wystę-
pującego przy wykonywanych pracach i jego dokumentowania, do
czego zaliczona powinna być okresowa ocena oświetlenia stanowisk
pracy (dział IV: Procesy pracy, rozdział 1 – Przepisy ogólne).
Wymagania, jakie muszą spełnić pracodawcy w zakresie zapewnie-
nia odpowiednich warunków oświetlenia zawarte są również w Roz-
porządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r.
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać
budynki i ich usytuowanie, opublikowanym w DzU nr 75, poz. 690
z późn. zm. Rozporządzenie to w rozdziale 2. – Oświetlenie i nasło-
necznienie – zarządza m.in., że:
• „Pomieszczenie przeznaczone na pobyt ludzi powinno mieć
zapewnione oświetlenie dzienne, dostosowane do jego przeznacze-
nia, kształtu i wielkości…” (§ 57.1).
• „Oświetlenie światłem sztucznym pomieszczenia przeznaczonego
na pobyt ludzi powinno odpowiadać potrzebom użytkowym i speł-
niać wymagania Polskiej Normy dotyczącej oświetlenia wnętrz świat-
łem elektrycznym” (§ 59).
• „Ogólne oświetlenie światłem sztucznym pomieszczenia prze-
znaczonego na stały pobyt ludzi powinno zapewniać odpowiednie
warunki użytkowania całej jego powierzchni” (§ 59).
• „Oświetlenie światłem sztucznym połączonych ze sobą pomieszczeń
przeznaczonych na stały pobyt ludzi oraz do ruchu ogólnego (komuni-
kacji) nie powinno wykazywać różnic natężenia, wywołujących olśnie-
nie przy przejściu między tymi pomieszczeniami” (§ 59).
Jak widać, oprócz ogólnych zaleceń wspomniane rozporządzenia
z zakresu BHP, a także szczegółowe zalecenia o charakterze
technicznym odsyłają do odpowiednich branżowych Polskich
Norm. Wśród nich nie istnieje bowiem dokument poświęcony tylko
zagadnieniom oświetlenia przemysłowego. Wymagania tego typu
zostały natomiast włączone w zakres ogólnej, wydanej w 2012 r.,
normy PN-EN 12464-1:2012 „Światło i oświetlenie. Oświetle-
nie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach”. Zastą-
piła ona PN-EN 12464-1:2011 „Światło i oświetlenie. Oświetle-
nie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach”, z 2011 r.,
która była normą w języku angielskim i nie została przetłumaczona
na język polski. Z tego powodu w krótkim okresie jej obowiązywania
stosowana była także, już nieobowiązująca, polskojęzyczna norma
PN-EN 12464-1:2004 „Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc
pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach”, wydana w 2004 r.
x x x
Projekt oświetlenia hal przemysłowych
Oświetlenie ma bezpośredni wpływ na szybkość postrzegania i pew-
ność widzenia np. kształtów, sylwetek czy barw lub rozpoznawanie
właściwości powierzchni. Jego zadaniem jest zapewnienie odpowied-
nich warunków pracy wzrokowej, tak aby występowała tzw. wygoda
widzenia. Zachodzi ona wtedy, gdy zdolność rozróżniania
szczegółów jest pełna, a spostrzeganie sprawne i pozbawione
ryzyka. Równocześnie nie powoduje odczucia przykrości, niewygody
i nie prowadzi do zmęczenia. Oprócz wrażliwości osobniczej wygoda
widzenia zależy od cech ilościowych i jakościowych oświetlenia. Pro-
jekt oświetlenia powinien określać wszystkie podstawowe parametry
otoczenia świetlnego zapewniane przez światło sztuczne i naturalne:
• rozkład luminancji,
• natężenie oświetlenia na obszarze zadania wzrokowego, bezpo-
średniego otoczenia i tła oraz jego równomierność, a także siatkę
natężenia oświetlenia, czyli punkty w których jego wartości są obli-
czane i weryfikowane dla tych trzech obszarów,
• zapobieganie i ograniczenie olśnienia,
• oświetlenie w przestrzeni wnętrza i kierunkowe zadań wzrokowych,
• aspekty barwy – wygląd i oddawanie kolorów,
• migotanie i efekty stroboskopowe.
Projekt oświetlenia powinien zapewnić także optymalny wybór
efektywnego, trwałego i łatwego w konserwacji systemu oświetle-
niowego. Należy również zwrócić uwagę, że obowiązująca od
2012 roku norma PN EN 12464-1:2012 kładzie nacisk na korzyści
płynące z wykorzystania naturalnego światła dziennego, pochodzą-
cego np. z okien i świetlików dachowych, w projektowaniu oświetle-
nia stanowisk pracy, w tym także w przemyśle. Światło dzienne
ma bardzo dobry wpływ na zdrowie i samopoczucie pracowników,
charakteryzuje się najlepszym oddawaniem barw, a jego wykorzys-
tanie pozwala oszczędzić energię elektryczną przeznaczaną na
oświetlenie sztuczne. Optymalnym rozwiązaniem jest zatem zapew-
nienie jak największego udziału światła naturalnego w oświetleniu
stanowisk pracy.
Różnorodność i stopień skomplikowania danych wyjściowych,
a także wymagań koniecznych do spełnienia przy projektowaniu
oświetlenia obiektów przemysłowych sprawiają, że takie zadanie
powinno być bezwzględnie powierzone specjalistom – projektantom
oświetlenia z odpowiednim doświadczeniem i wiedzą.
x x x
Ścisłe wymagania dla oświetlenia a jego koszty
Oświetlenie obiektów przemysłowych, zwłaszcza pomieszczeń pro-
dukcyjnych, jest czynnikiem silnie stymulującym produktywność
pracowników, a nie tylko zwiększającym komfort przebywania
w pomieszczeniach roboczych. Wysoki poziom natężenia oświetle-
nia, jego równomierność oraz ograniczenie zjawiska olśnienia we
wnętrzach przemysłowych, szczególnie tych, w których praca wyko-
nywana jest w sposób ciągły, wpływa bezpośrednio na zwiększenie
jej wydajności i ograniczenie liczby pomyłek popełnianych przez pra-
cowników, a w konsekwencji zmniejsza liczbę powstających błędów.
Oświetlenie jest zatem ważnym czynnikiem oddziaływującym na
wysokość produkcji i jej jakość, poprawia także bezpieczeństwo per-
sonelu i obniża liczbę wypadków przy pracy.
fot. Thinkstockphotos
Fot. 2. Przykład oświetlenia w hali przemysłowej
