78
Kompensacja mocy biernej
W ciągu ostatnich 20 lat zmienił się znacząco profil odbiorców
zainteresowanych kompensacją mocy biernej. W latach 90. był
to przede wszystkim przemysł (grupa taryfowa A i B), gdzie
dominowały duże odbiory indukcyjne (silniki, piece indukcyjne,
maszyny wyciągowe). Początek XXI w. przyniósł zmiany gospo-
darcze, które uwolniły rynek energii elektrycznej – przedsiębiorcy,
szukając oszczędności, zaczęli również obniżać koszty związane
z energią. To spowodowało, że odbiorcy taryfowi grupy C (drobny
przemysł, usługi, handel) zwrócili uwagę na usługi związane
z kompensacją mocy biernej. Obecnie największe zainteresowa-
nie tym procesem dotyczy grupy taryfowej C i G (odbiorcy komu-
nalni, wspólnoty mieszkaniowe, obiekty handlowe i usługowe, biu-
rowce, szkoły itp.).
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, za pobór energii biernej
rozliczani są odbiorcy zasilani z sieci średniego i wysokiego
napięcia, a w uzasadnionych przypadkach także z niskiego,
zatem Ci, którzy użytkują odbiorniki o charakterze indukcyjnym,
o ile zostało to określone w technicznych warunkach przyłą-
czenia lub w umowie. Ponieważ wytyczne nie definiują „uzasad-
nionego przypadku”, a urządzenia o charakterze indukcyjnym
(silniki, lodówki, chłodnie, oświetlenie wyładowcze) znajdują
się w każdym domu, dlatego rozliczeniem za ponadumowny
pobór energii biernej może zostać objęty praktycznie każdy
odbiorca zasilany napięciem poniżej 1 kV. W praktyce, poza
zakładami przemysłowymi, warsztatami i biurowcami, w pierwszej
kolejności rozliczeniami zostają objęte osoby, które zmieniają
dostawcę energii elektrycznej (w związku z modernizacją układu
pomiarowego).
Wartość współczynnika mocy tg
j
0
określa się w warunkach przyłą-
czenia lub w umowie o świadczenie usług przesyłania czy dystrybu-
cji energii elektrycznej bądź w umowie kompleksowej. Jeżeli tg
j
0
nie został wskazany w ww. dokumentach, do rozliczeń przyjmuje
się wartość 0,4 (cos
j
0
= 0,927), chyba że indywidualna ekspertyza
uzasadnia wprowadzenie niższej wartości.
x x x
Smart metering
W dobie liczników elektromechanicznych każdy rodzaj energii elek-
trycznej (czynna, bierna pobrana i oddana) był rejestrowany przez
niezależne urządzenie, co na dostawcy (obecnie OSD – Operator
Sieci Dystrybucyjnej) wymuszało duże nakłady finansowe związane
z wykonaniem układu pomiarowego. Dlatego u odbiorców o mocy
zamówionej poniżej 40 kW raczej rzadko instalowano układy
pomiarowe dotyczące mocy biernej. Jeśli zakładano dodatkowy
licznik, to mierzył on energię bierną indukcyjną w celu kontroli
zadanego tg
j
. Z uwagi na znikomy udział odbiorników o charak-
terze pojemnościowym rejestracja energii biernej pojemnościowej
nie była prowadzona.
Przyjęte przez Polskę dyrektywy Parlamentu Europejskiego nakła-
dają obowiązek przekazania odbiorcom takich informacji, które
pozwolą ocenić sposób zużywania energii i przyczynią się do
poprawy efektywności energetycznej. Należy im zapewnić możli-
wość rozliczania w oparciu o rzeczywiste zużycie energii, co wymu-
sza wymianę dotychczasowych liczników elektromechanicznych na
zaawansowane urządzenia elektroniczne.
Najnowsza generacja systemów pomiarowych energii elektrycz-
nej, pozwalająca na dwustronną, zdalną transmisję danych
z liczników, to tzw. technologia smart metering. Inteligentne
liczniki umożliwiają komunikację między odbiorcą a sprzedawcą
energii w czasie rzeczywistym – gwarantują przesył danych
z licznika do sprzedawcy i odwrotnie. Dzięki temu automatycznie
można dokonać konfiguracji licznika, odłączenia lub podłącze-
nia zasilania czy analizy rzeczywistych danych o poziomie zuży-
cia energii bądź zanikach zasilania. Polska jako państwo człon-
kowskie UE, zgodnie ze wspomnianą dyrektywą, jest zobligowana
do zainstalowania inteligentnych liczników u 80% odbiorców do
końca 2020 roku. Modernizacja układów pomiarowych będzie
również konieczna w przypadku zmiany dostawcy energii elek-
trycznej, co wiąże się z koniecznością zastosowania układu
TPA (z ang.
Third-part Access pol
), który pozwoli właścicielowi
lub operatorowi udostępnić infrastrukturę sieciową sprzedawcy
zewnętrznemu (osobie trzeciej), aby mógł on dostarczyć usługi
swoim odbiorcom.
Klienci często błędnie sądzą, że za zmianę dostawcy energii zostali
ukarani dodatkowymi opłatami, których wcześniej nie ponosili.
Faktycznie na fakturze za przesył bardzo często pojawiają się
nowe składowe, np. opłata za moc bierną, co jednak jest zwią-
zane ze zmianą układu pomiarowego, który pozwala na rejestra-
cję niezbędnych danych do rozliczania ww. opłat. Brokerzy sprze-
dający energię elektryczną przedstawiają oferty zawierające ceny
za energię czynną, a te z reguły są niższe o kilka lub kilkanaście
procent w stosunku do tych, ponoszonych przez odbiorcę. Należy
jednak pamiętać, że faktura ze energię elektryczną zawiera kilka
elementów składających się na kwotę końcową (energia czynna
oraz bierna indukcyjna i pojemnościowa, moc zamówiona, opłata
za stawkę jakościową, składniki zmienne stawki sieciowej, opłata
handlowa, opłata OZE, abonament itd.). Przy niewielkim pobo-
rze energii czynnej pozostałe opłaty mogą stanowić od 40 do 60%
wszystkich kosztów, dlatego, analizując zmianę dostawcy ener-
gii, należy zwrócić uwagę, czy obecny nalicza opłaty za energię
bierną, czy w warunkach przyłączeniowych lub umowie znajduje
się zapis mówiący o dotrzymaniu zadanego tg
j
0
i jaka jest jego
naturalna wartość na obiekcie. Po wymianie układu pomiarowego,
w przypadku przekroczenia tg
j
, może się zdarzyć, że opłaty z tego
tytułu będą znacznie wyższe niż oszczędności wynikające z obni-
żenia cen za energię czynną. Zmiana dostawcy energii, wbrew
powszechnemu przekonaniu, nie zawsze w końcowym rozliczeniu
jest korzystna finansowo.
Kompensacja mocy biernej –
asymetria, obciążenia
pojemnościowo-indukcyjne,
pomiary oraz naliczanie
opłat
inż. Marek Iwanicki
